Normurodova m. A. Yosh fiziologiyasi fanidan

16-rasm. Tik turish va o’tirish ta’sirida umurtqa pog’onasida yuzaga
keluvchi qiyshiqliklar.

Eng avval bo’yin lordozi yuzaga keladi (old tomonga yo’nalgan egiklik tufayli dumboqlik hosil bo’lishi) bu hayotning 6-7 haftasida ya’ni bola boshini tik ushlab turishini boshlaganda yuz beradi. Olti oylik yoshda, qachonki bola o’tira boshlaganda ko’krak kifozi hosil bo’ladi. (ort tomonga yo’nalgan do’mboqlik -egiklik). Qachon bola tik turadigan va yuradigan bo’lgan vaqtda bel lardozi hosil bo’ladi. Bel lardozi hosil bo’lishi bilan og’irlikni tushish markazi orqa tomonga o’zgaradi va bola tik turganida uning yiqilishiga qarshilik ko’rsatadi.

Bir yoshga kelib umurtqa pog’onasining barcha egikliklari mavjud bo’lib bo’ladi. Lekin hosil bo’lgan egikliklar hali juda mustahkamlanmagan bo’lganligi sababli va muskulatura bo’shashgan paytga yuqoridagilar yo’qoladi.
Yetti yoshga yetganda bo’yin va ko’krak egikliklar aniq namoyon bo’lsa, bel egikligining fiksatsiyasi keyinroq yuz beradi (12-14 yil).
Umurtqa pog’onasi ustunining egiklari odamning spesifik xususiyatlarini tashkil etadi va uning tanasining vertikal holatiga bog’liq holda yuzaga keladi. Umurtqa pog’onasining ustunidagi egiklar tufayli u prujinaga o’xshash egiluvchan bo’ladi. Yurgan, chopgan va sakragan paytdagi zarbalar va silkinishlar kuchsizlanadi va yo’qotiladi, bu bilan miyani joyi o’zgarishidan, qimirlashidan saqlaydi.
Umurtqa pog’onasi ustunining bir tomonga qiyshayishi (skolioz) ko’pchilik holatlarda jismoniy jihatdan zaif bo’lgan bolalarda rivojlanadi, uzoq muddat stulda yoki partada noto’g’ri o’tirish natijasida ayniqsa yozish paytida, o’quvchilar tanasining proporsiyalari o’lchamiga mos kelmasligida yuz berishi mumkin.
Umurtqa pog’onasining yonbosh tomonga qiyshayishi uning vertikal o’qi atrofida aylanishi tufayli yuz berishi mumkin. Umurtqa pog’onasining ko’krak qismini qiyshayishidan keyin umurtqa pog’onasining qobirg’alar tutashgan joyidan qayrilishi yuz beradi. Bu esa ko’krak hujayralarining deformasiyasiga olib keladi.
Shuni qayd qilish kerakki, agar dastlab skolioz uncha turg’un bo’lmagan xarakterdagi defekt hisoblansa va agarda unga vaqtida e’tibor berilsa, juda tez bolani o’zi tomonidan yengilgina o’z yechimini topishi mumkin. Aksincha, unga vaqtida e’tibor berilmasa, ushbu defekt qad qomatning doimiy defekt sifatida qoladi, bu esa tananing muskullari va paylarida o’zgarishlar chaqiradi va so’ngra bu o’zgarish umurtqa pog’onasi ustunida ham o’zgarish chaqiradi.