Egri chiziqli traektoriya bo’ylab harakatlanayotgan moddiy nuqtaning chiziqli tezlanish va tezligini ko’rib chiqamiz (2-rasm).
AV egri chiziqli traektoriyada harakatlanayotgan moddiy nuqta holatlari radius - vektorning ko’chishi bilan belgilanadi. t vaqt momentida moddiy nuqta radius - vektorli Mholatda bo’ladi, t vaqt o’tgandan so’ng moddiy nuqta
2- rasm. Moddiy nuqtaning egri chiziqli traektoriya bo’ylab harakati radius vektorli M1nuqtaga ko’chadi. Rasmdan ko’rinib turibdiki, moddiy nuqta AV egri chiziq bo’ylab harakatlanganda radius-vektor kattaligi va yo’nalishi o’zgaradi.
O’rtacha tezlik quyidagicha ifodalanadi:
, (2.1)
Bu tezlik vektor kattalikdir, uning yo’nalishi MM1 xorda yoki kesma yo’nalishi bilan mos tushadi.
O’rtacha tezlikning t vaqtni nolga intilishida olgan chegaraviy qiymati radius - vektor dan vaqt bo’yicha olingan hosilaga teng bo’ladi:
, (2.2)
Bu yerda moddiy nuqtaning egri chiziqli harakatidagi oniy tezligidir. Oniy tezlik yo’nalishi harakatlanayotgan moddiy nuqta traektoriyasiga urinma yo’nalishda bo’ladi. Oniy tezlik belgilangan t vaqtga tegishli M nuqtada egri chiziqqa urinma bo’ladi. Tezlanish esa, tezlik vektori dan vaqt bo’yicha olingan hosilaga teng
, , (2.3)
2 - va 3 - rasmlarga nazar tashlasak, tezlik va tezlanish vektorlari orasidagi o’xshashliklarni ko’ramiz.
3 - rasm. Moddiy nuqtaning tezlik traektoriyasi Qo’zg’almas 01 nuqtaga har xil vaqt momentida harakatlanayotgan
nuqtaning tezlik vektorini joylashtiramiz. Bu holda - vektorning oxirini tezlanuvchan nuqta A – deb ataymiz.
Tezlanuvchan nuqtalardan iborat geometrik holatlarni tezlik traektoriyasi deb ataymiz.
4 – rasmda tezlik aylanaga urinma bo’lib yo’nalgan, uning qiymati
ga teng.
