Nurlanıw. Nurlanıw usılı menen jıllılıq almasıwlardıń tiykarǵı nızamları. Plank, vin, Stefan-Boltsman, Kirxgof, Lambert nızamları

Kirxgof nızamı. Absolyut qara hám kúl reń denelerdiń jıllılıq nurların jutıw hám tarqatıw tiykarları arasındaǵı baylanısıwdı G. Kirxgof 1882 jılı úyrenip, tómendegi nizamlıqtı ashqan :

Bul jerde E₀(T) – absolyut qara denenıń nurlaniw qasiyeti.

Denenıń nur shıǵarıw (nurlanıw ) ózgeshelikiniń jutıw ózgeshelikine qatnası denenıń tábiyatına baylanıslı emes hám birdey temperatura daǵı barlıq deneler ushın birdey bolıp, sol temperaturadaǵı absolyut qara denenıń nurlanıw ózgeshelikine teń.
(10. 10 ) teńlemeden kórinip turıptı, olda, kúl reń denenıń jutılıw koeffisienti qanshellilik úlken bolsa, ol sonshalıq kóp nurlanadi. Jutılıw koeffisienti birden kishi (0Kirxgof nızamınan, (10. 10 ) hám (10. 9 ) teńlemelerden kórinip turıptı, olda, kúl reń denenıń qaralıq dárejesi san tárepten onıń jutıw ózgeshelikine teń:A= (10.11)

 Shama ózgermeytuǵın bolǵanı ushın, kúl reń denenıń jutıw ózgesheligi tolqın uzınlıǵına hám temperaturaǵa baylanıslı emes.10.6-jadvalda ba’zi kul reń denelerdıń qaralıq darejesı keltırıl.

Lambert nızamı Dene shashıp atırǵan nurlanıw energiyası keńislik hár túrlı jedellik menen tarqaladı. Nurlanıw jedelligin jóneliske baylanıslılıǵın belgileytuǵın nızamǵa Lambert nızamı dep aytıladı.
Lambert nızamına tiykarınan, absolyut qara dene sırtınan túrli jónelisler boyınsha nurlanıp atırǵan energiya muǵdarı, berilgen jónelis hám dene sırtına túsirilgen normal ortasındaǵı múyeshning kosinusiga proportsional bolıp tabıladı.
E=E_ncos, (10.12)

Bul jerde E_n – normal boyınsha nurlanıw energiyasi.

Turli materiallardıń qaraliq darejesi.

10.6-jadval

Material	t,S		Material	t,S	
Alyuminiy (tegis)	50-500	0,04-0,06	Aǵash	20-70	0,8-0,9
Bronza	50	0,1	Qaǵaz	20-100	0,9
Oltin (tegis)	200-600	0,02-0,03	Shiysha	20-100	0,9-0,92
Qizil gerbish	25-300	0,9	Maylı boyaw	20-100	0,86-0,92
Gips	20	0,9	Lak	20-100	0,8-0,95
Asbest	20-300	0,9-0,95	Aq emalp	20	0,9

10.3-rasm. Denenıń túrli jónelisler boyınsha nurlanıwı (Lambert qonuniga doir)


DemEk, nurlaniw Sırtına perpendikulyar bolǵan jóneliste energiya eń kóp nurlanadi, yaǵnıy =90de. múyesh artıwı menen nurlanıw energiyası azayadı hám =0de teń boladı (10. 3-súwret).
Lambert nızamı absolyut qara dene ushın tuwrı bolıp, gedir-budır kúl reń deneler ushın bul nızam tek =060 de tuwrı bolıp tabıladı.