Nurlanıw. Nurlanıw usılı menen jıllılıq almasıwlardıń tiykarǵı nızamları. Plank, vin, Stefan-Boltsman, Kirxgof, Lambert nızamları

10.1-súwret. Tusip atirǵan nurlanıwdıń bólınıwı.
Eger R=1 bolsa, (yaǵniy A=D=0), dene ózine túsken hamme nurlı energiyanı qaytaradı. Eger qaytariw geometrik optika nızamlarına boysınsa ol halda denenıń sırtqı ayna sırtı delinedı. Eger deneden nur diffusion qaytsa (lat.diffusio-tarqalıw) bunday denege aq dene delinedı.
Eger D=1 bolsa, (yaǵniy A=R=0), ol halda dene ózine tusıp atirǵan nurlardıń hammesin ótkerip jiberedı hám absolyut tınıq yaǵniy diatermik dene delınedı.
Tabiyatta absolyut qara aq hám tınıq dene bolmaydı. Neft quramı qar hám muz óziniń qasiyetleri tarepinen absońyut qara denege jaqin turadi. Olardıń jutılıw koeffitsienti A=0,90,96. Metallardıń tegislengen sirti ushın R=0,97 ǵa teń. Bir hám eki atomlı gazlerdıń hámmesın diatermik (D1) deneler dep esaplaw múmkin. Ush atomlı hám kop atomlı gazler olardıń kerisinshe jıllılıq energiyasın jutadı hám shıǵaradı. Hawa tınıq ortalıq esaplanadı biraq onıń quramında suw puwları bolsa onıń tınıqlıǵı keskın azayadı. Real deneler az yamasa kop darejede qara ayna siyaqlı hám tiniq boladı. Spektral jutılıw qasiyetine túsetuǵın nurlanıwdıń tolqın uzınlıǵına baylanıslı bolmaǵan deneler kul reń deneler delinedi.
Barshe real deneler ushın A, R hám D koeffitsientler hamme waqıt nolden kıshı boladı. Ámelde real denelerdı kul reń deneler dep qabıl qılıw múmkin. Sonı názerde tutıw kerek jıllılıq nurların qaytarıw hám jutıwda sırttıń reńı emes bálkim sırttıń halatı úlken áhmiyetke iye. Mısalı aq sırt tek jaqtılıq nurların jaqsı qaytaradı korınbeytuǵın jıllılıq nurların bolsa qara sırtına uqsap jaqsı jutadı.

10.2. Jıllılıq nurlanıwdıń tiykarǵı nızamları

Plank nızamı. Absolyut qara deneler absolyut nolden joqarı temperaturada ózinden keńislikke barlıq tolqın uzınlıqtaǵı nurlardı tarqatıp turadı. Birdey temperaturada absolyut qara denelerdiń nurlanıw jedelligi basqa real denelernikine qaraǵanda joqarı boladı. Nurlanıw jedelligi J_,o, o ni tolqın uzınlıǵı  hám temperatura T ga baylanıslılıǵı Plank nızamı menen belgilenedi:
(10.5)