Nurlanıw. Nurlanıw usılı menen jıllılıq almasıwlardıń tiykarǵı nızamları. Plank, vin, Stefan-Boltsman, Kirxgof, Lambert nızamları

10.2-rasm. Absolyut qora denenıń nurlanish jadalligini to‘lqin uzunligi va temperaturaga bog‘liqligi


Bul jerde C₁=0,37410^-15Vtm²; C₂=1,438810^-2 mK – Plank turaqlıları ;
e - natural logarifm tiykari.
Nurlanıw jedelligin tolqın uzınlıǵı hám temperatura boyınsha Plank nızamına tiykarınan bólistiriliwi 10. 2-suwretde suwretlengen.
Vin nızamı. 10. 2-suwretden kórinip turıptı, olda, denenıń temperaturası asırılsa, onıń nur tarqatıw jedelliginiń maksimumi qısqa tolqın tárepke jıljıydı. Bul nizamlıqtı v. vin 1893 jılı usınıs etken jáne onıń matematikalıq ańlatpasın bergen:

_max=0,0028989/T

yamasa T_max=v=2,89810^-3mK (10.6)

Bul v. vinniń jılısıw nızamı dep ataladı. Jılısıw nızamına muwapıq deneler nur ko'rinisinde tarqatatuǵın elektromagnit tolqınlardıń jedelligi hár túrlı temperaturada túrlishe baladı. Mısalı, elektr jılıtqıshtıń temperaturası T=1100 K bolǵanda, al _max max=3 x10 -6 m bolǵan tolqın uzınlıqtaǵı nurni tarqatadı, onıń spektri tiykarınan infraqızıl nurdan ibarat baladı. Quyash (T=5500 K) nurı tolqın spektrini alsaq, odaǵı tolqın uzınlıq _max =5x10 -7 m ga tuwrı keledi. Bul tolqın uzınlıq spektrning kózge ko'rinetuǵın bo'legine tuwrı keledi.

Stefan-Boltsman nızamı. Tájiriybe nátiyjeleri tiykarında I. Stefan (1879 jılı ) to'mendegi nizamlıqtı anıqladi: absolyut qara denenıń nurlanıw o'zgesheligi onıń absolyut temperaturasınıń tórtinshi dárejesine tuwrı proportsional boladı. Bul nizamlıqtı 1884 jılı A. Boltsman teoriyalıq tárepten tastıyıqlap bergen.
bunda C₀ – absolyut qara denenıń nurlaniw koeffitsienti. [C₀=5,67Vt/(m²K⁴)]; T – dene sırtınıń teperaturası, K.
Bul nızamdı jáne tómendegı kóriniske jazıw múmkin:

E₀=G₀T⁴, (10.8)

Kul reń deneler ushın:

bul jerde G₀ – 5,6710^-8Vt/(m²K) – Stefan turaqlısı; C – kul reń denenıń nurlanıwı; =E/E₀ – kul reń denenıń qaralıq darejesı.