Nurmurodov S.D. Materialshunoslik va konstruksion materiallar texnologiyasi
yonuvchi komponentlari, oltingugurt, azot hamda kulga aylanuvchi moddalar
esa
yonmaydigan komponentlari hisoblanadi.
Cho‘yan olishda yoqilg‘i tarkibidagi S, P ning ozroq qismi
metallga o‘tib, uning xossalariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Domna
pechida sodir bo‘ladigan jarayonning jadal borishi va sifatli cho‘yan
ishlab chiqarishda yoqilg‘ining ahamiyati juda katta. Shu sababdan
ham yoqilg‘ining issiqlik ajratish xossasi yuqori bo‘lishi, tarkibida
oltingugurt va fosfor deyarli bo‘lmasligi, yonganda oz miqdorda kul
hosil
qilishi
hamda
g‘ovakroq
bo‘lishi
lozim.
7.3-jadvalda
metallurgiya sanoatida ishlatiladigan yoqilg‘ilaming turlari keltirilgan.
Ruda suyuqlantirishda a w a l boyitilsada, unda birmuncha
bekorchi jinslar (SiP2, A1
2
P3, CaP, MgP va b.) qoladi. Metall ishlab
chiqarish jarayonida ruda tarkibida qolgan bekorchi jinslam i shlakka
o‘tkazish uchun pechga flyus kiritiladi. Amalda foydalaniladigan
temir rudalari tarkibida ko‘proq
SiP2 bo‘lgani uchun flyus sifatida
domna pechlarida ohaktosh (
CaCP 3) va kamroq ohaktoshli dolomit
(mCaCP3, nMgP3) dan foydalaniladi.
Ruda va yoqilg‘i tarkibidagi begona jinslam i hamda yoqilg‘i
kulini flyus o ‘ziga biriktirib, shlakka o ‘tkazadi va bu bilan
jarayonning bir me'yorda borishini hamda kutilgan tarkibli cho‘yan
olishni ta’minlaydi. Agar jarayon mobaynida shlakni suyultirish zamr
bo‘lsa, buning uchun pechga ma’lum miqdorda kalsiy ftorit (
CaF z)
kiritiladi. Flyusni tejash maqsadida flyus sifatida asosli shlaklardan
foydalanish ham mumkin.
7.1.2. Domna pechining tuzilishi va ish jarayoni Domna pechi 8-10 yil davomida uzluksiz ishlovchi shaxtali pech
bo‘lib, o ‘rtacha hajmi 2000-3000 m
3
ni tashkil etadi. Domna
pechining ichki devori shamot g‘ishtidan terilib (7.1-rasm), sirtidan
15-20 mm li po‘lat list bilan qoplanadi. Bu qoplama pechning