Nutqning uslubiy turlari

Rasmiy biznes uslubi
Nutqning rasmiy ishbilarmonlik uslubi huquqiy, biznes, xizmat ko'rsatish va ishlab chiqarish munosabatlari sohasidagi rasmiy muhitda ma'lumotlarni etkazish uchun xizmat qiladi. Bu nutq uslubi har xil turdagi hujjatlarni (buyruqlar, qonunlar, farmoyishlar, shartnomalar va boshqalar) tayyorlashda qo'llaniladi. Uning ajralib turadigan xususiyatlari quyidagilardir:

• 
  aniqlik;
  
• 
  shaxssiz xarakter;
  
• 
  standartlashtirish;
  
• 
  majburiy xarakter;
  
• 
  his-tuyg'ularning etishmasligi.
  

Ko'rinib turibdiki, ushbu nutq uslubi nutq klişelari, qisqartmalar, nomenklatura nomlari, og'zaki otlardan foydalanishni o'z ichiga oladi. Odatda rasmiy biznes uslubi faqat yozma ravishda qo'llaniladi.
Jurnalistik uslub

Jurnalistik uslubning asosiy vazifasi - ommaviy axborot vositalari yordamida auditoriyaga ta'sir qilishdir. U siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy munosabatlarning tilidir. Xabar berishdan tashqari, jurnalistik uslub xabar qilinayotgan narsaga nisbatan ma'lum bir o'quvchining fikrini shakllantirishni nazarda tutadi.

Kishilar har qanday sharoitda va faoliyatning barcha sohalarida aloqa qilish jarayonida tildagi leksik, frazeologik, Grammatik va fonetik vositalarni tanlash va ishlatishda bir-birlaridan ma’lum darajada farq qiladilar. Umumxalq tili doirasida til vositalarining bunday tanlab olinishi nutqda xilma xil ko`rinishlarning paydo bo`lishiga olib keladi. Bunday xilma-xil nutq ko`rinishlari nutq uslublari deb yuritiladi.
Nutq uslublari ifoda vositalari tizimining muayyan aloqa doirasida maqsadga muvofiq tanlash natijasida tarixan tashkil topgan nutq ko`rinishlaridir.
Nutq uslublari tilning vazifasi – funktsiyasi bilan bevosita bog`liq bo`ladi. Shuning uchun ham ular funktsional uslublar deb yuritiladi.

1. 
   Og`zaki nutq uslubi.
   

Og`zaki nutq, ma’lum bir modal munosabatlarni ifodalash uchun asos bo`lsa, uslub fanining ob’yekti bo`ladi. Bu holat – gap bo’laklari tartibining “buzilishi” bilan, soda gap, to`liqsiz gaplarning bo`lishi, dialog nutqning mavjudligi bilan xarakterlanadi. Shunisi xarakterliki, og`zaki nutqning ba’zi shakllari yozma nutqda o`z o`rnini topadi: (keluvdi, kelardi). Og`zaki nutq uslubida qisqa hajmli bog`lovchisiz qo`shma gaplar ko`p ishlatiladi, badiiy vositalar kam qo`llaniladi. Ayniqsa, ko`p ma’noli so`zlar ko`proq ishtirok etadi. Og`zaki nutqda qochirma, piching, hazil-mutoiba, askiya uchun keng imkoniyat mavjud bo`ladi. Og`zaki nutq rasmiy – ish yuritish va ilmiy uslubda qo`llanilmaydi.

Og`zaki so`zlashuv uslubi ikkiga ajratiladi:

1. 
   Adabiy so`zlashuv uslubi
   
2. 
   Oddiy so`zlashuv uslubi.
   

Adabiy so`zlashuv uslubi tilning adabiy me’yorlariga mos, tartibga solingan va ishlangan bo`lishi bilan xarakterlanadi.

Oddiy so`zlashuv uslubida esa betakalluflik bilan erkin muomala – aloqa qilish xarakterli xususiyatdir.
So`zlashuv uslubning quyidagi xususiyatlari bor:

1. 
   Fonetik xususiyatlar.
   
2. 
   Leksik-frazeologik xususiyatlar
   
3. 
   Grammatik xususiyatlar