O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V



Yüklə 13,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə53/238
tarix22.10.2023
ölçüsü13,57 Mb.
#159708
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   238
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.)

Stato-kinetik reflekslar.
G av d a aylantirilganda yoki g a v d a n in g ayrim a ’zolari 
bir-biriga nisbatan siljiganda sta to -k in etik reflekslar kelib c h iq ad i.
G av d a aylantirilganda b o sh n in g quyidagi harakatlari k u za tilad i: bosh avvalo 
gavdaning aylanayotgan tom oniga qaram a-qarshi to m o n g a q a ra b m um kin qadar 
sekin-asta aylanadi, s o ‘ngra te z h arakatlanib, tanaga n isb a ta n no rm al vaziyatni 
oladi; shundan keyin bosh q ara m a-q arsh i y o ‘nalishda ta g 'in sekin aylanadi va 
yana tez buriladi va hokazo. B oshning bunday harakatlari 
bosh nistagmi
deb ataladi.
G avda aylantirilganda ko‘z sh u n g a o ‘xshash reaksiya k o ‘rsatad i, y a ’ni gavda 
qaram a-qarshi tom onga sekin-asta buriladi va tezlik bilan b o sh la n g ‘ich vaziyatga 
keladi.
G av d a harakatlarida ayrim a 'z o la r vaziyati o ‘zgarib, ta n a v a q o ‘l oyoqlardagi 
m u sk u lla rto n u siq a y ta taqsim lanadi. M asalan. it b ir o y o g ‘ ini k o ‘tarsa, qolgan uch 
oy o g ‘idagi tonus kuchayadi, shu tufay li it tikka turganda g a v d a vaziyati barqaror 
b o ‘lib, qoladi.
H ayvonlarda stato-kinetik reflek slar o ‘rta m iya yad ro larin in g m uqarrar ishtiroki 
bilan yuzag a chiqadi.
M iy a o 'z a n in in g r e tik u ly a r fo rm a tsiy a si. M iy a o 'z aw 'w '/ig m ark az iy q ism id a 
turli tipdagi katta-kichik h ujayralam ing diffuz to ‘plam laridan ta rk ib topgan tuzilm a 
anatom iya nuqtayi nazaridan ajra tila d i, ulardagi hujayralar turli y o ‘nalishda yotgan 
b irta la y tolalarbilan q a lin o ‘raladi. B u s o h a d a g in e rv to ‘q im asiningm ikroskopdagi 
tashqi k o ‘rinishi to ‘rga o ‘xshaydi, sh u n in g uchun uning tu z ilish in i o 4tgan asm ing
93
www.ziyouz.com kutubxonasi


ikkinchi y a rm id a b irinchi m arta tasv irlag an O . D eyters 
to 'nimon formatsiya
yoki 
retikulyarformatsiya
deb atadi. Retikulyar formaisiyaning tuzilishini V. M . Bexterev 
bilan R a m o n K axa! m ukam m al ta sv irla sh g a n . S trukturasi jih a td a n retik u ly ar 
fo rm atsiy ag a y aq in turadigan y adrolar ta lam u sd a ham bor; bu yadrolardan m iya 
po ‘slog‘ig a b o ru v ch i nerv tolalari g ‘ayri m axsus (nospetsifik) y o ‘ I lam i hosil qiladi.
R etikulyar form atsiyaning fiziologik aham iyatini yaqindagina aniqlandi, buning 
uchun re tik u ly a r form atsiyaning turli q ism larini tajribada yem irib yoki ta ’sirlab va 
ulardan b o sh la n u v c h i nerv yoMlarini q irq ib q o ‘yib, katta yarim sh arlar va orqa 
miyadagi elektrfaolliginingo'zgarishlari tekshirib k o ‘rildi. Retikulyar formatsiyaning 
turli q is m la rig a ta ’sir etish uchun e n g ingichka elektrodlar qoM laniladi va bu 
elek tro d la m i k iritish uchun stereotaksis usulidan foydalaniladi.
M arkaziy n erv sistemasining ham m a bo'lim laridagi tonus va q o ‘zg‘aluvchanlikni 
boshqarishda retikulyar form atsiyaning k atta aham iyati borligi aniqlandi. Retikulyar 
form atsiya tushuvchi retikulo-spinal y o ‘llar orqali orqa miyaning reflektor faoliyatini 
faollashtira o la d i, shuningdek, torm ozlay olad i, ko'tariluvchi y o 'lla r orqali esa katta 
yarim sh a rla r p o 'stlo g 'in i faollashtira oladi, retikulyar form atsiyadanvatalam usning 
n ospetsifik y ad ro la rid a n keluvchi im p u lslar katta yarim sharlar p o ‘stlo g ‘ini tiyrak 
holda s a q la b tu rad i. R etikulyar form atsiya ta ’sirida reflektor reaksiyalar kuchliroq 
va an iq ro q b o ‘ lib, qoladi.
nv>> M'Muiga iMtMheiubtfa t>M>
3 4 -rasm . Retikulyar formatsiyaning (RF) ahamiyati. 
A - R F ning y uqoriga yo'nalgan ta ’siri, B - RFning 
pastga yo‘nalgan ta ’s iri-1 - RFning osonlashtiruvchi va 
torm ozlovchi sohalarini qitiqlash tajriba chizm asi. II -
o rq a m iy a m o t o n e y r o n la r in in g h o ia t i: a - RF 
qitiqlanmaganda, b-osonlashtiruvchi sohaqitiqlanganda, 
d -to rm o z lo v c h i sohaqitiqlanganda.
immiiM 1»'«k 

Yüklə 13,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   238




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin