O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

spetsifik
(maxsus)
v a
nospetsifik (g 'ayri maxsus) yadrolar
degan ik k ita k atta guruhga 
ajratish n i ta k lif etdi. B unda talam u s y adrolaridan katta yarim sharlar p o ‘stlog‘iga 
b o r u v c h i to la la r o x ir la rin in g m o r fo lo g ik x a ra k te ris tik a s i v a sh u y a d ro la r 
t a ’s ir la n g a n d a yarim s h a rla r p o ‘s tlo g ‘ id ag i e le k tr fa o llig i o ‘zg a rish la rin in g
elektrofiziologik xarakteristikasi asos qilib olindi. Spetsifik yadrolardan boshlanuvchi 
to la la r -
talamusningspetsifikyo 'Uari
katta yarim sharlar po‘stlog‘ining 3 -4 qavatida 
tugab, se n so r va assotsiativ z o n a la m in g chekli m iqdordagi h u jayralarida sinapslar 
hosil q iladi. N ospetsifik yadrolardan boshlanuvchi to la la r-
talamusning nospetsifik
yo 'liar
k atta yarim sharlar p o ‘stlo g ‘ining turli qism larida b ir talay tarm oqiar beradi 
va y arim sh a rla r p o ‘stlog‘ining tu rli qism larida bir talay neyronlam i q o ‘zg‘a!ish 
ja ray o n ig ato rtad i. Talam usning spetsifik yadrolari katta yarim sharlar p o ‘stlog‘ining 
m uayyan q ism larig a bevosita bogM angan. Talam usning n ospetsifik yadrolari esa 
sig n a lla m i k o ‘p incha p o ‘st!oq o stidagi yadrolarga o‘tkazadi, bu yadrolardan esa 
im pulslar yarim sharlar po ‘stlog‘ining turli qism lariga bir y o ‘la kiradi.
M orfologik m a ’lumotlarga y ara sh ao ‘tkazilgan elektrofiziologik tadqiqotlar shuni 
k o ‘rsatdiki, spetsifik yadrolar ta ’sirlanganda katta yarim sharlar p o ‘ stlogMning faqat 
ch e k la n g an q ism laridagi elektr faolligi o ‘zgaradi, y a ’ni birlam chi ja v o b lar kelib 
chiqadi (G . Jasper). N ospetsifik y ad ro la m in g ta’sirla n ish ie sae le k tr faolligiga ta ’sir 
e ta d i, y a ’n i k a tta yarim sh a rla r p o ‘s tlo g ‘ining k eng s o h a la rid a «faoilashish 
reak siy asi» n i vuju d g a keltiradi.
T ala m u sn in g spetsifik yadrolari ta ’sirlanganda katta yarim sharlar p o ‘stlog‘ida 
y u za g a c h iq arilg a n p o tensialning m aydonga keladigan latent davri atigi 1-6 
mf
sek,
h o lb u k i ta la m u sn in g n o sp e tsifik y ad ro la ri ta ’sirla n g a n d a yarim sharlar 
p o ‘s tlo g ‘idagi elek tr faolligi o ‘zgaradigan latent davr 1 0-50 
mJsek.
B u h o ld a latent 
d a v m in g shunday uzoq davom etish i talam usning nospetsifik yadrolaridan katta
106
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yarim sh a rla r p o ‘stlo g ‘ iga borad ig an y o ‘ld a k e tm a -k e t ulangan n ey ro n la r v a
sinapslar ko ‘pligidan guvohlik beruvchi salm oqli d alil hisoblanadi.
Talamusning spetsifikyadrolari.
Talam us y adrolarining bu funksional sistem asi 
ikkita guruhga: 
ko 'chiruvchiyadrolar
(talam us re le la ri) va 
assotsialivyadrolarga
boMlnadi. Bu guruhlar o 'rta std a g i tafovut shundan iboratki, ko'chiruvchi h a r b ir 
yadro (rele) ga m uayyan sensor trakt (k o ‘ruv, esh itu v , lemnisk, spinotalam ik va 
boshqa traktlar) dan im pulslar keladi. A ssotsiativ y ad ro larg a esa nerv sistem asining 
boshqa b o'lim larid an bevosita em as, balki ta lam u sn in g ko'chiruvchi y adrolaridan 
im pulslar keladi. S hunday q ilib , talam u sn in g o 'z id a q ay ta ishlangan a x b o ro t 
assotsiativ y adrolarga kiradi.
A sosiy 
ko'chiruvchiyadroiar
oldingi (d o rz al, ventral va m edial), v en tro la­
teral, ortki ventral (lateral va m edial) ham da tizzasim on (lateral va medial) tanalardan 
iborat.
Lateral tizzasimon tana
ko‘ruv signallarini k o 'ch iru v ch i yadrodir. Bu yadroning 
neyronlariga oldingi to ‘rt tepalikning birlamchi k o ‘ruv markazlaridan impulslar keladi. 
Lateral tizzasim on ta n a neyronlarining 
0
‘siqlari k atta yarim sharlar po ‘stlo g ‘in in g
k o ‘ruv zonasiga boradi.