O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

Eritron. Eritropoezning boshqarilishi.
In g liz terap ev ti K asl h ara k atd a g i, 
d ep o d a g i va suyak ko ‘m igidagi q o n la r m iq d o rin i ifodalash u c h u n «E ritron» 
tushunchasini fanga kiritgan. E ritron y o p iq tizim b o ‘lib, u nda y em irilg an va yangi 
hosil b o ‘ lgan eritrotsitlar m iqdori te n g d ir.
Eritron chizmasi
Erilroblastik
yetilish
Periferik qon
56-rasm. Eritron chizmasi.
E ritrotsitlar suyak k o ‘m igining y o p iq k apillarlarid a yetiladi va u la r retikulotsit 
davriga yetgandan so ‘ng k ap illarlar d ev o rin i c h o ‘zadi, n atijad a to m ir o chiladi va 
retikulotsitlar qon bilan yuvib k e tila d i. Q o n d a retikulotsitlar 3 5 - 4 5 soatdan s o ‘ng 
eritrotsitga aylanadi. Qondagi retikulotsitlar m iqdori m e’yorda 1 -2 % ni tashkil qiladi. 
E ritrotsitlar 8 0 -1 2 0 kun yashaydi.
E ritro p o ez m e’yorda b o 'Iish i u c h u n
temir
zarur. E ritro tsitlar p archalanganda 
hosil boMgan, depodan va o v q a tla r ta rk ib id an tushgan te m ir su y a k k o 'm ig ig a 
tushadi. K atta yoshdagi od am lard a e ritro p o e z m e ’y o rd a ketishi u chun sutkalik 
ovqat ratsionida 12-15 mg tem ir b o ‘!ishi zarur.
Ichakning shilliq qavatida te m im in g enterotsitga o ‘tish in i o soniashtiruvchi
195

---

retse p to r m av ju d . Ichak shitliq q a v a tid a tem im i tashuvchi o qsil m avjud. U tem im i 
transferrin retsep to ri b o r to ‘q im alarg a o lib boradi. T o ‘qim ada 
transferrin
va tem ir 
kom pleksi parch alan ad i va tem ir b o sh q a tashuvchi oqsil -
ferritin
bilan birikadi. 
O rtiq ch a te m ir oqsil-ferritin yoki o qsil v a lipoid-gem osiderin bilan b irikkan holda 
jig a r v a ta lo q d a to ‘planadi,keyinchalik tem ir gemoglobin hosil b o ‘lishida ishlatiladi.
E ritrotsitlam ing hosil b o ‘Iishida 
Ba vitamini
(siankobalam in) va 
foliy kislotalm
zarurdir. B l2 vitam ini organizm ga o v q at tarkibida tushadi va qon hosil qiluvchi 
K aslning tashqi om ili deb ataladi. U ning ichakda so ‘rilishi uchun m e ’daning pilorik 
sohasi sh itliq q av atid a ishlab ch iqariluvchi va Kaslning ichki om ili deb ataluvchi 
m odda (g astrom ukoproteid) zarur. B 12 vitam ini yetishm asa anem iya kelib chiqadi. 
B t2 vitam ini globin sinteziga yordam beradi. B |2 vitamini va foliy kislotalar eritrotsitlar 
DNKsi sintezida ishtirok etadilar. 
B2vitamini
(riboflavin) eritrotsitlam ing lipid tarkibi 
h o sil b o ‘ lis h id a q a tn a s h a d i. 
B6 vitam ini
(p irid o k sin ) g em h o sil boM ishida 
q atnashadi. 
C vitamini
tem im i ich ak d a s o ‘rilishini osonlashtiradi, foliy kislota 
ta ’sirini k u chaytiradi. 
E vitamini
(à - toko fero l) va 
PP vitamini
(pantoten kislota) 
eritrotsitlar lipid pardasini kuchaytiradi va gem olizga chidam liligini orttiradi.
E ritropoezning m e ’yorda b o ‘lishi uchun mikroelementlar ham zarur. 
Mis
temimi 
ichakda s o ‘rilish ig a yordam berad i v a uni gem tarkibiga kirishini osonlashtiradi. 
Nikel va kobalthr
gem oglobin va gem ushlovchi m olekulalar sintezini kuchaytiradi. 
O rganizm dagi 
sinknlng
75% eritrotsitlarda karboangidaza fermenti tarkibida b o ‘ladi, 
sin k n in g y etish m aslig i leykopeniyani k eltirib chiqaradi.
Eritropoetinlar -
e ritro p o e z n in g fiz io lo g ik b o sh q a ru v c h isi h iso b lan a d i. 
E ritro p o etin lar asosan buyrakda, qism an taloqda hosil b o ‘ladi va so g 'lo m odam
qonida d oim o o z m iqdorda b o ‘ladi. E ritropoetinlar eritrotsitlar o ‘tm ishdoshlarining 
proliferatsiyasini kuchaytiradi va g em o g lo b in sintezini tezlashtiradi. U lar gem va 
g em o g lo b in la r sintezida qatnashuvchi enzim lar hosil b o ‘lishida ishtirok etadigan 
inform atsion