O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

Materiallar qarshiligi fanining asosiy maqsadi tashqi kuch va yuklar ta’sir
qilayotgan konstruksiyalami hisoblab, ularning ko‘ndalang kesimini topish
yoki ma’lum shartlarga tekshirishdan iborat. Ko‘ndalang kesimlami topish
yoki tekshirish asosan quyidagi shart va talablardan kelib chiqadi:
1. Mustahkamlik sharti, 1-cheklov sharti.
2. Bikrlik sharti, 2-chekIov sharti.
3. Ustuvorlilik sharti.
4. Kam xarajatlik sharti.
Keltirilgan uchta shartlarning ijrosidan yuqoridagi boblaming asosiy
talabi sifatida foydalanib kelindi. To‘rtinchi shartga binoan konstruksiyalar-
ni yaratish, loyihalashda materiallar qarshiligiga mansub yana iqtisodiy chek-
Iov, ya’ni konstruksiyalami samaradorligini oshiruvchi optimallik sharti ham
kiritilishi maqsadga muvofiqdir. Demak, optimallik sharti asosida konstruksi-
yadan samarali foydalanishni ta’minlash ko‘zda tutiladi.
Konstruksiyalar ko‘ndalang kesimlari qancha katta boMsa, yuqoridagi uchta
shart shuncha tez qoniqtiriladi, ammo bu holda ortiqcha xarajat paydo boMadi.
Shuning uchun iqtisodiy cheklov inobatga olinishi zarur boMadi, bu esa kon­
struksiyaning optimal (maqbul) yechimini aniqlashga olib keladi.
Optimal loyihalash-konstruksiyalarning optimal yechimlarini "topish
va hayotga moslashtirish deganidir. Shuningdek, masalalarni tadqiqot qi-
luvchi va yechimini topuvchi optimallashtirish fani, ya’ni chiziqli yoki
chiziqsiz matematik programmalashtirish kabi yangi ilmiy yo‘nalish
mavjuddir. Bu yo‘nalish iqtisodiy matematika yo‘nalishi boMib, mate-
matikaning eng kenja avlodiga kiradi. Bu yo‘nalish 1930^0-yillarda fan
sifatida tashkil topdi.

---

Optimallashtirishdan maqsad yangi loyihalashtirilayotgan konstruksiya­
ni iloji boricha yengil, arzon va kam xarajat bo‘lishini ta ’minlashdan iborat. 
Bu shart 4-chi optimallashtirish sharti deb yuritiladi.
Shu maqsadni ijrosi 
« O p tim a l lo y ih a la sh » , « K o n s tru k s iy a la m i o p ti­
m a lla s h tiris h »
kabi fanlar orqali bajariladi. Optimallashtirish barcha soha- 
larda keng joriy etilgan boMib, konstruksiyalam i loyihalashtirishda ham sa- 
marali qoMlanib kelinayapti.