O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

L ,
a H
к ,
^
w
 
i
/„
z
^
R.
►
10.28-rasm.
T u zilg an
ten g lam alar 
q ato rid a 
to ‘rtta
tay an c h
m om entlari 
M „ _ 2 , M n_x, M n, M n+
1
mavjuddir. Bulardan ikkitasi (
M
n_x, 
M
n ) izlanayot- 
gan momentlar, qolgan ikkitasi (M „_2,M (I+I) fokuslar nisbati orqali aniqla- 
nadigan tayanch momentlaridir.
M _
(10.13) formulaga asosan M„_2 = —
■
‘‘■n-l
M n
(10.14) formulaga asosan 
M n+X
•^n+l
Uch momentlar tenglamasining o ‘ng qismidagi soxta tayanch reaksiya- 
lari quyidagi ko‘rinishga keltiriladi:
C hu n k i, bu y erd a 10.28-rasm ga a so sa n 2?^_, =0,/4^., = 0 tengdir. 
M n_2 , M ll+
1
va 
Қ ,_ х, R„
lam ing qiymatlarini (10.20) tenglamaga qo'yamiz:
+ ; . ) +
M . i . - ~ 6 A t
A „-i

---

Bu tenglamalaming barcha hadlarini /„ ga boMib yuborsak,
M .
2 —
1
K .
Ч - .
+
m
„
2 + ^
/
V 
*Ni-1 / 
/
+ M
= -
6 A '
2 -
K
, ;
+ M
=
-
6 B * _
L
kelib chiqadi.
(10.17) va (10.18) foimulalarga asosan tenglamalar quyidagi ko‘rinishga keladi:
M n.| 
■ K n + M n - -
M n + M n+X = -
h
6 
B t
L
м.. = —
Bu tenglamalami birgalikda yechib, yuk qo‘yilgan oraliqning tayanch 
momentlarini aniqlash uchun quyidagi formulalarga ega boMamiz:
_ _ 6 _ ( A ^ - K L - B * ) . 
к Х -i ’
_ _ 6 _
(B„ 'К , - Ajf) 
(10.21)
К
 
k X - i
Ushbu formulani quyidagi k o ‘rinishda ifodalasa ham boMadi:
K , K K - U
/ » ( K X - i )
' 
( 1 0 ’ 2 2 )
Birinchi va oxirgi yuklangan oraliqlar shamirli tayanchlarga ega boMsa, 
u holda (10.22) formula quyidagi ko‘rinishni oladi:
6
birinchi oraliq uchun M0 = 0, M, = 
J T T
; 
(10.23)
M
j v i
” 
/ Л
2
( ( К „ К ' - 1 ) ’ 
-
' 2 '
6 
со м ,.
oxirgi oraliq uchun M n.,= 
i , Mn = 0. 
(10.24)
n^n
Uzluksiz balkalarni moment fokuslari usulida hisoblash quyidagi tartib- 
da bajariladi:
1. 
Har bir oraliq uchun chap va o ‘ng fokus nisbatlari (10.17) va (10.18) 
formulalarga asosan topiladi.

---

2. Y uk qo‘yilgan oraliqdagi tayanch momentlari (10.21) yoki (10.22) 
formula orqali aniqlanadi.
3. Yuk q o ‘yilmagan oraliqlardagi tayanch momentlari (10.13) va (10.14) 
form ulalar yordamida aniqlanadi.
Agar uzluksiz balkaning bir necha oraligM tashqi yuklar ta ’sirida boMsa, 
u holda har bir yuk qo ‘yilgan oraliq uchun balka alohida ravishda hisobla- 
nadi, so ‘ngra tayanch momentlarining algebraik yig‘indilari b o ‘yicha umu- 
miy epyura quriladi.
1 0 . 3 - m i s o l .
10.29-rasmda tasvirlangan balkaning tayanch momentlari
m om ent fo ku sla ri usulida aniqlansin.
Y echish. Berilgan balkaning asosiy sistemasini quramiz (10.29-rasm ,
b). Konsolni olib tashlab, uning ta’sirini M0= - 5 4 t.m. moment bilan, qistirma 
tayanchni esa uzunligi 
l4 =
0 b o ‘lgan q o ‘shim cha oraliq bilan alm ashti- 
ramiz. Oraliqdagi tayanchlarga sharnirlar kiritam iz va nom a’lum tayanch 
m om entlarini q o ‘yamiz. M0 ni m a’lum tayanch momenti deb hisoblaymiz. 
Birinchi tayanchga qo ‘yilgan M=72 tm momentni tayanchga tutashgan ora- 
liqlam ing xohlagan biriga qo'yilgan deb qarash mumkin; biz uni birinchi 
oraliqqa q o ‘yilgan deb hisoblaymiz.

---

Asosiy sistemada berilgan kuchlardan epyuralar quramiz (10.29-rasm, d) 
va ulardan quyidagilami aniqiaymiz:
m,= o)2= 1/2 72x18 = 6480 kH- m2; o ,= 2/3 18= 12m;
co3= 2/3 108x24 = 17280 kH- m2; 
a } = b } =
12 m.
Chap fokuslar nisbatini birinchi oraliqdan boshlab hisoblaymiz:
k,= oo.
k2= 2+18/18 (2 -l/o o ) = 4; 
k3= 2+18/24 (2-1/4 )= 53/16;
O lng fokuslar nisbatini oxirgi oraliqdan boshlab hisoblaymiz: 
k ',= 2; k ’2= 2+24/18 (2-l/2)= 4; 
k ',= 2+18/18 (2 -1/4)= 15/4;
Endi tayanch momentlarini aniqlashga o ‘tamiz.
a) birinchi oraliqdagi yukdan (10.23-formula b o ‘yicha):
Yuklanmagan oraliqlar uchun o ‘ng fokuslar nisbatini qoMIab, quyidagi 
tayanch momentlarini topamiz:
b) Ikkinchi oraliqqa q o ‘yilgan yukdan (10.22 formula b o ‘yicha):
6 -6 4 8 -1 2
182 -1 5 /4
= -384 kH- m.
M , 
384
Ma2= - T T - _ 7 ' = 96 kH- m; 
2