O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

M axsus
(о с о б ы е )

---

1.5. Ichki kuchlar. Kesish usuli. Kuchlanishlar
A g a r b iro r jis m y o k i elementga tashqi kuch ta ’ sir etsa, ana shu jis m y o k i 
elem entda o ‘ sha kuchlarga q a rsh ilik k o ‘ rsatuvchi 
ichki kuchlar
paydo boMishini 
a y tib o ‘tgan edik. Tashqi kuchlar jis m n i deform atsiyalaydi, ic h k i ku c h la r esa 
bunga q a rs h ilik k o ‘ rsatadi. M a te ria lla r qarshiligi fa n in in g vazifasi ic h k i ku ch la r 
q iy m a tin i aniqlashdan iborat. C hunki ic h k i k u c h la m in g qiym atiga qarab, y u - 
q o rid a aytganim izdek, elem entning m ustahkam ligiga baho beriladi.
J is m n in g b ir o r k e s im id a v u ju d g a k e la d ig a n ic h k i k u c h la rn i a n iq la s h
u c h u n
kesish usulidan
fo y d a la n ila d i. B u usul keng tarq a lg a n u s u lla rd a n b ir i 
b o ‘ lib , m o h iy a ti q u y id a g ila rd a n ib o ra t.
A g a r b iz n i ix tiy o r iy shaklga ega boMgan jis m n in g (m asalan, p riz m a tik
sterjenning, 1.8-rasm, a) b iro r ke sim id a g i ic h k i k u c h la r q iz iq tira d ig a n boMsa, 
sterjenni o ‘ sha kesim b o ‘ y ic h a xa yo la n kesib ik k i boMakka ajratam iz va b ir 
boM agini, m asalan, chap q is m in i tashlab yu b o ra m iz. K esishdan ilg a ri sterjen 
tashqi k u c h la r ta ’ s irid a m uvozanat h o la tid a edi, o ‘ ng boM akning m uvozanat 
h o la tin i saqlab, q o lis h uchun chap q is m n in g o ‘ ng qism ga boMgan ta ’ s irin i 
ic h k i k u c h la r b ila n alm ashtiram iz. B u k u c h la r butun p rizm a uchun ic h k i kuch, 
a jra tilg a n boMak uchun esa tashqi ku ch va z ifa s in i o ‘ ta yd i. Ic h k i k u c h la r as- 
lid a bu tu n kesim b o ‘ y ic h a tarqalgan boMadi, b iro q u la m i u m u m iy h o ld a b itta
bosh v e k to r R va b itta bosh m om ent M b ila n alm ashtirsa boMadi.
A g a r q irq im s te rje n n in g b o ‘ y la m a o !qiga t ik boMsa, hisob ancha sod- 
da la sha d i. K o o rd in a ta o ‘ q la ri X , Y , Z n in g boshi k e s im n in g o g M rlik m a rka - 
z i О ga jo y la s h tirila d i (1 .8 -ra sm , b). B u n d a O X va O Y o ‘ q la ri ke s im te k is - 
lig id a y o ta d i. B o sh v e k to r R ni k o o rd in a ta o ‘ q la ri b o ‘ y ic h a u ch ta ta s h k il
b)

---

1
ft 
ft
Is)
~
a r . '
«22