O ’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

M ashg’ulotlarda 
tarbiyachining 
etakchilik 
roll 
va 
uni 
o ’tkazishga
tayyorgarligi.
Tarbiyachi MTMda asosiy shaxs hisoblanadi. Butun g’oyaviy- 
tarbiyaviy ishlarning sifati va qolaversa,. kelajak avlodni tarbiyalanganlik va bilish 
darajasi tarbiyachining g’oyaviy-siyosiy va ilmiy-pedagogik tayyorgarligiga, 
javobgarlik hissiga, pedagogik mahoratiga va ishga bo’lgan ijodiy munosabatiga 
bog’liq.
Bolaning o ’quv faoliyatiga bo’lgan munosabati ko’proq uning tarbiyachi 
shaxsiga munosabati bilan belgilanadi.
>
Tarbiyachining o’ziga xos xususiyati - uning yuksak kasb mahoratidir. Eng 
muhimi - bolaning ruhiyatini, yosh va o ’ziga xos ruhiy-fiziologik xususiyatlarini 
bilishdir.
>
Bolalar bog’chasi dasturi bolalarning yoshini, jismoniy va ruhiy 
xususiyatlarini hisobga olib tuzilgani bilan har bir boladagi alohida ruhiy 
xususiyatning qay vaqtda va qanday namoyon bo’lishini oldindan ko’ra olmaydi, bu 
ish dasturda yaxshi tayyorlangan tarbiyachining zimmasiga yuklanadi.
>
Tarbiyachi o’z guruhidagi har bir bolaning jismoniy tomondan yaxshi 
rivojlanishi, uning oliy nerv faoliyati yaxshi ishlashi, shuningdek aqliy, axloqiy, 
mehnat, estetik tomondan normal tarbiyalanishi uchun yaxshi shart-sharoit yaratadi. 
Tarbiyachi har bir boladagi o’ziga xos xususiyatlarni yaxshi bilgan holda undagi
61

---

o'ziga xos xususiyatlarni (zararli bo’Isa) yo’qota borib, bolaga nisbatan qulay talab 
qo'yadi.
> 
Tarbiyachi bar bir bolaning kelajakda haqiqiy inson bo’lishiga yordam 
beradigan sifatlarini va imkoniyatini rivojiantirishi lozim. Maktabgacha tarbiya yoshi 
davrida larbiyachining bolaga shaxsiy ta'siri juda katta bo’ladi. CHunki bu davrdagi 
bar bir ta'surot bolaning xotirasida bir umrga saqlanib qoladi.
Bolani tusbuna bilisb va uning ma'naviy dunyosiga kira olisb tarbiyacbidan zo'r 
kasb tayyorgarligini talab etadi. Bola bilan jonli munosabatda bo’lisb — fikrlar 
manbai, pedagogik yangiliklar, quvoncb va tasbvisblardirki, busiz larbiyachining 
ijodiy mebnatini tasavvur etib bo’lmaydi.
Masbg’ulolda tarbiyacbi o’z ovozidan qurol sifatida foydalanisbi mumkin. 
Sekin, tincb ovoz bolaga yaxsbiroq ta'sir etisbini pedagog bilisbi zarur. Bolaga 
qattiqroq va qat'iy tapirisb mumkin, ammo bunda so’z obangi bolaga tincblantiruvcbi 
ta'sir etisbi lozim.
Tarbiyacbi asosan bolaning normal rubiy taraqqiyoti asosi bo’lgan jismoniy 
rivojlanisbiga alobida e'tibor berisbi lozim.
Bolaning ko’p vaqt barakatsiz o’tirishi uning sog’lig’i ucbun juda zararli, u 
bolaning bar tomonlama rivojlanisbini sekinlasbtiradi.
Bolaning ko'p barakatlarni o’tirib bajarisbi bam gavda tuzilisbining noto’g’pi 
o’sisbiga olib keladi. SHuning ucbun faoliyat turlarini almasbtirib borisb maqsadga 
muvofiqdir.
YAna bolaning normal rivojianisbi ucbun bar doim tincb, quvnoq muhitni 
tasbkil etisb lozim. Bolani; «Tezroq yuvininglar - nonusbtaga kecb qolyapmiz», 
«O’yincboqni tezroq yirisbtiringlar, sayrga yoki masbg’ulotga kecb qolyapmi#» va 
bokazo deb sbosbiltirish kerak emas.
Ta'lim berganda uni sbunday tasbkil etisb kerakki, bar bir bola faol isbiasin va 
bar biri ijobiy natijaga erisbsin.
Bolalarning masbg’ulotda olgan bilim va malakalari bosbqa faoliyat turlarida 
qo’llanilisbi mumkin. Bolalar olgan bilimlarini qo’llay olisblari ularning yaxsbi 
o'zlasbtirib olganligidan dalolat beradi, ya'ni ular becb qanday qiyincbiliksiz bu 
bilimlardan foydalanisblari mumkin. Т а 'limning amaliy abamiyali bam ana sbundan 
iboratdir.
Agar bolalar etarlicba bilim va malakalarga ega bo’Isa, ular bilan xilma-xil 
mashg’ulotlar o’tkazisb mumkin, bu masbg’ulotlarda bolalar mavjud bilimlardan 
ijodiy foydanishlari: bcrnalol rasm cbizisblari, biror r.arsani qurisb yoki yasashlari, 
bikoya qilib berisblari mumkin. Bu masbg’ulotlar odatdagi masbg’ulotlardan 
bosbqacbaroq qilib tasbkil etiladi: bolalar ixtiyoriga bar xil materiallar beriladi va 
ularga rasm mavzusini o ’zi belgilasb, qurilisbni o ’zi o’ylab topisb, bikoya tuzisb 
imkoniyati yaratiladi. Bunday masbg’ulotlar dasturning ayrim bo’limlari bo’yicba 
ta'limning yakunlovcbi bosqieblarida o’tk^iziladi.
Bolalar olgan bilimlaridan o’z o’yinlarida keng foydalanadilar; rasm cbizisb, 
qirqib olisb, qurisb-yasasb sobasidagi malakalarni qo’llab zarur Jihozlarni 
tayyorlaydilar, insbootlar barpo etadilar va bokazo. Olingan bilimlar turli xil 
o’yinlarning mazmunida aks ettiriladi.
62

---