O ’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti

3. M aktabgacha yoshidagi bolalarni rivojlantirish va maktabga tayyorlash
tayanch dasturi
O ’zbekiston Respublikasining «Ta'Iim to’g’risida»gi qonuni va «Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi» talablari asosida maktabgacha yoshdagi bolalaming 
ta'lim-tarbiya berishning maqsadi yosh aviodni istiqlol mafkurasi asosida sog’lom, 
bar tomonlama rivojlangan shaxs sifatida tarbiyalash va ularni maktabgacha 
yoshdagi bolalar ta'Iim tarbiyasiga qo’yilgan davlat talablariga muvofiq maktab 
ta'Iimiga tayyorlashdan iborat.
148

---

Maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojiantirish jarayoni oldiga qo’yilgan 
maqsad va vazifalarini bajarishiga erishish. «Uchinchi ming yillikning bolasi» 
tayanch dasturi asosida amalga oshiriladi.
«Uchinchi ming yillikning bolasi» dasturi maktabgacha ta'Iim bilan 
shug’ullanadigan barcha muassasalar uchun bajarilishi zarur bo’lgan tayanch 
dasturi bo’lib hisoblanadi.
Dastur maktabgacha tarbiya nazaryasi va amaliyoti rivojiantirishdagi hamma 
yangiliklami mujassamlashtirib mazkur yosh bosqichining inson jismoniy va 
ma'naviy rivojianishdagi g’oyat katta ahamiyatni ishonchli ravishda ko’rsatib 
beradi.
Maktabgacha ta'Iim uziuksiz ta'Iim tizimining boshlang’ich bosqichi 
hisoblanadi va O ’zbekiston Respublikasining «Ta'Iim to’g’risidawgi, «Kadriar 
tayyorlash milliy dasturi» to 'g ’risidagi Qonun talablari asosida tashkil etiladi.
Maktabgacha ta'Iim sog’lom har tomonlama etuk bolalarni tarbiyalash uchun 
zarur tashkiliy, usiubiy, psixologik, pedagogik shart-sharoit yaratadi, bolalarni 
maktabda muntazam ravishda ta'Iim olishga tayyorlash ota-onalarga yordam 
beradi. So’ngi yillarda maktabgacha ta'Iim tizimini takomillashtirish, ta'lim- 
tarbiya mazmuni shakli vosita va metodlarini yangilashga alohida e'tibor 
berilmoqda. Davlat va jamiyat maktabgacha yoshda bo’lgan bolairni yagona talab 
asosida rivojiantirish vazifasini qo’ydi. Maktabgacha yoshdagi bolalarga 
qo’yiAdigan davlat talablari O ’zbekiston Respublikasi Vazirlar maxkamasining 
1999 yil 5 yanvardagi 5 son qarori bijan tasdiqiagan. «Davlat ta'Iim standanrtlari 
haqidagi nizom»ga muvofiq belgilanadi. Davlat talablarida maktabgacha yoshdagi 
bolalarga beriladigan ta'Iim tarbiya mazmunining asosiy o’ynalishlari hamda 
ulaming maktabga tayyorgarlik darajasiga qo’yiladigan minemal talablar belgilab 
berilgan bo’lib, u davlat hujjati sifatida e'tirof etiladi va barcha ta'Iim muassasalari 
uchun majburiydir. O ’zbekiston Respgblikasi maktabgacha yoshdagi bolalar 
ta'Iim tarbiyasiga qo’yiladigan davlat talablari quyidagi bo’limlardan iborat:
1- 
bo'Urn.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga beriladigan ta'Iim tarbiyaning 
maqsad va vazifalari.
2- 
b o ’lim.
Ta'Iim tarbiyaning asosiy yo’nalishlari. Bu bo’lim o 'z navbatida 
quyidagi qismlardan iborat. I) bolalarni jismoniy rivojiantirish. 2) bolalarni nutq 
va tafakkurini rivojiantirish. 3) ma'naviy va madaniy etuklik.
3- 
bo'lim.
Bolalarni maktabga tayyorgarlik darajasiga qo’yiladigan talablar. 
Bu bo’limni qismlarf. I) jismoniy rivojianganlik darajasi
2) nutq va tafakkumi rivojianganlik darajasi 3) ma'naviy va madaniy etuklik.
4- b o ’lim.
Davlat talablarini amaliyotga joriy etish.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojiantirish va maktabga tayyorlash 
jarayoni oldiga qo’yilgan maqsad va vazifalarni bajarilishi ushbu «Maktabgacha 
yoshdagi bolalar ta'Iim-tarbiyasiga qo’yiladigan davlat talablari» orqali nazorat 
qilinidi.
149

---

Lekin bu jarayon murakkab bo'lganligi uchun u bosqichma bosqich amalga 
oshiriladi. Talablarda berilgan ko’rsatkichga erishish uchun davlat tomonidan 
zaruriy shart-sharoitlar va imkoniyatlar yaratiladi.
Bolalarni bilim, ko’nikma va malakalari bar o ’quv yili yakunida nazorat 
m ashg'ulotlar orqali tekshirilib boriladi.
6-7 yoshdagi bolalarning maktabga tayyorgarlik darajasi ushbu davlat 
talablari ko’rsatkichlari asosida tekshiriladi.
YUqorida ko’rsatilgan davlat talablariga tayangan holda maktabgacha 
yoshdagi bolalarga integral tarzda ta'Iim-tarbiya berish maqsadida, yani u o ’z 
ichiga barcha ta'Iim-tarbiya yo’nalishlarini mujassamalashtirilgan tayanch dasturi 
yaratildi. Dastur pedagogika va psixalogiya fanining so’ngi yutuqiariga asoslanib 
yaratilgan. «Uchinchi ming yillikning bolasi» dasturi maktabgacha ta'Iim bilan 
shug'ullanadigan barcha muassasalar uchun bajarilishga zarur bo’lgan tayanch 
dasturi bo'lib hisoblanadi.