O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash

A
A
x
−
=

x
A
A
−
=

0
x
B
A
−
=

x
C
A
−
=

0
70.
O’lchash 
vositalarining 
metrologik tavsiflari, 
sozligi yoki ishlatishga 
yaroqliligi bo’yicha 
yuzaga kelgan 
munozarali savollar 
bo’lganda qanday 
qiyoslash o’tkaziladi? 
ekspert 
davriy 
birlamchi 
inspeksion 
71.
Davlat metrologiya 
tekshiruvi va 
nazoratining ob`ektlari 
qaysi javobda 
ko’rsatilgan 
etalonlar, o’lchash 
vositalari, modda va 
materiallar tarkibi 
hamda xossalarining 
standart namunalari, 
o’lchash tizimlari, 
ularning bajarish 
uslubiyatlari 
O’lchovlar, 
asboblar 
Maxsulotlar, 
jarayonlar, 
xizmatlar 
Metrologik 
xususiyatla
r 
72.
O’lchashlar biriligini 
ta`minlash va 
standartlash bo’yicha 
davlat nazorati va 
Me`yoriy hujjatlar, 
shu jumladan 
mahsulotga 
majburiy talabalarni 
Biror tashkilot 
qarori
Standart va 
me`yoriy 
xujjatlar 
Standartlar

---

191 
tekshiruvi o`bektlari 
qaysilar? 
o’rnatadigan 
me`yoriy xujjat, 
mahsulot 
73.
Ob`ektiv metodlar 
bilan va organoleptik 
tekshirishda 
quyidagilar 
tekshiriladi: 
Mahsulotning 
barcha 
ko’rsatkichlar 
bo’yicha me`yoriy 
xujjatga muvofiqligi 
Mahsulotning 
ayrim 
ko’rsatkichlar 
bo’yicha 
me`yoriy 
xujjatga 
muvofiqligi 
Bunday 
tekshirishlar 
qo’llanilmay
di 
Ba`zi 
holatlarda 
tekshirishla
r 
qo’llaniladi 
74.
O’lchash turlarini 
ko’rsating 
bevosita, bilvosita, 
mutlaq, nisbiy, 
majmuiy, birgalikda
solishtirish, 
baholash 
usullari 
bilvosita, 
birgalikda, 
baholash 
usuli 
nol`, mos 
kelish, 
almashtiris
h 
75.
Qo’pol xatolik nima? 
O’lchash 
vositasining 
noto’g‘ri ishlatishda 
va o’lchash 
vositasini ishdan 
chiqishi tufayli yoki 
asbobning 
ko’rsatishini 
noto’g‘ri 
kuzatishdan kelib 
chiqadi
Bu xatolik 
ko’pincha 
o’zgaruvchan 
bo’lishi 
mumkin 
O’lchash 
vositalarida 
kerakli 
qismlari 
etishmasligid
an kelib 
chiqadigan 
xatolik 
hisoblanadi 
O’lchash 
asbobini 
ishlatishda 
hosil 
bo’ladigan 
xatolik 
76.
Nisbiy xatolik 
formulasini toping? 
•
•

=
100
A
0
H


•
•

=
100
A
x
H


•
•

=
100
A
A
0
x
H

•
•


=
100
max
x
H
A

77.
O’lchash xatoligi bu: 
o’lchash 
natijasining 
o’lchanayotgan 
kattalikni haqiqiy 
qiymatidan 
chetlashuvi; 
kattalikning 
nominal 
qiymati; 
asbobning 
aniq 
ko’rsatkichi; 
haqiqiy 
o’lchanayot
gan kattalik 
qiymatlari 
orasidagi 
farq; 
78.
O’lchash vositalarini 
qiyoslash bo’yicha 
asosiy qoidalar qaysi 
davlat standartida 
belgilangan? 
O’z DSt 8.003:2005 O’z DSt 
8.007:2005 
O’z DSt 
8.010:2005 
O’z TSh 
8.010:2005 
79.
Sertifekatlashtirish va 
metrologiya 
boshqarmasining 
tashabbusi bo’yicha 
xo’jalik sub`ektlarida 
ko’pi bilan bir ish 
kunida bo’lib, 
tekshiruv tekshiruv 
ishlarini o’tkazish 
uchun asos:
Muvofiqlashtiruvchi 
kengash bilan 
kelishilgan kvartal 
rejasi-grafigi 
O’zstandart 
agentligi xati 
bo’yicha 
Qayd 
qilingan 
tashkilot 
qarori bilan 
bilan 
SMSITI 
xati bilan 
80.
Davlat nazoratini 
o’tkazish uchun 
Davlat inspektorlari 
davlat nazorati 
Kutilmagan 
holatlarda 
Davlat 
inspektorinin
Bunday 
buyruq 

---

192 
Standartlashtirish va 
metrologiya 
boshqarmasi buyrug’i 
qachon chiqariladi? 
sub`ektiga boradigan 
barcha hollarda 
g xususiy 
holatlarida 
berilmaydi 
81.
Davlat inspektorlari 
Tekshiruvlarni qayd 
etish kitobiga kachon 
yozuvlar yozishi 
kerak? 
Tekshiruv 
boshlanishi oldidan 
Tekshiruv 
tugaganda 
Tekshirishda 
3 kun ichida 
Tekshirishd
an 3 kun 
keyin 
82.
Tekshiruvlarni qayd 
etish kitobi 
to’ldirilganidan keyin 
uni kim tasdiqlaydi? 
Xo’jalik sub`ekti va 
tekshiruv rahbarlari 
O’zstandart 
agentligi 
ispektori 
SMSITI 
O’zstandart 
agentligida
gi ma`sul 
shaxs 
83.
Davriy sinovlar 
natijalari davlat 
nazoratining 
dalolatnomasida 
qanday shaklda aks 
ettiriladi? 
Faqat davriy 
sinovlarda 
tekshiriladigan 
me`yoriy hujjat 
ko’rsatkichlari bu 
sinovlarning 
bayonnomalaridan 
olinib, 
dalolatnomaga, 
bayonnomaning 
rekvizitlarini 
ko’rsatib yoziladi 
Faqat davriy 
sinovlarda 
tekshiriladigan 
me`yoriy 
hujjat 
ko’rsatkichlari 
bayonnomala
rdan olinadi 
dalolatnom
aga 
bayonnoma
ning 
rekvizitlari
ni ko’rsatib 
yoziladi 
84.
Tekshirishlarni qayd 
etish kitobidagi qaysi 
grafalarni tekshirish 
rahbari to’latadi? 
2-7 
1-5 
2-5 
1-4 
85.
O’lchanadigan 
kattalikning qanday 
qiymatlari bor? 
Chinakam va 
haqiqiy qiymat 
Haqiqiy 
qiymat 
Tajribadan 
olingan 
qiymat 
Chinakam 
qiymat 
86.
Standartlar va xo’jalik 
sub`ektlarida 
o’lchashlar vositalari 
ustidan davlat nazorati 
va tekshiruvini 
o’tkazish muddatlari 
qanaqa amalga 
oshiriladi? 
ko’pi bilan 30 
kalendar kun 
20 kundan kam 
bo’lmagan
kalendar 
kunida 
60 kalendar 
kunida olib 
boriladi 
15 kalendar 
kunida olib 
boriladi 
87.
Taqiqlanganligiga 
qaramay mahsulotni 
realizasiya qilganligi 
uchun nega mahsulot 
narxining 50 foizi 
miqdorida jarima 
qo’llaniladi? 
Ehtimol 
kamchiliklar bartaraf 
etilgan va 
realizasiya qilingan 
mahsulot me`yoriy 
xujjatga mos 
bo’lgan 
kamchiliksiz 
va atrof 
muhitga zarar 
etkazmaydigan 
mahsulot 
Kamchiliklar 
kelajakda 
bartaraf 
etiladigan 
hollarda 
Kamchiliks
iz bo’lsa 
88.
To’lovning o’tkazib 
yuborilgan har kuni 
uchun jarima 
summasining qanday 
0,2% 
0,3% 
0,1% 
0,15% 

---

193 
foizi olinadi?
89.
Davlat nazorati 
natijalari bo’yicha 
tuzilgan 
dalolatnomada 
quyidagi bo’limlar 
bo’lishi kerak: 
Boshlang’ich 
malumotlar; 
me`yoriy hujjatga 
rioya qilishni 
tekshirish natijalari; 
me`yoriy hujjat 
talabalarining 
buzilishi sabablari; 
xulosalar 
Boshlang’ich 
malumotlar
Boshlang’ich 
malumotlar; 
me`yoriy 
hujjatlar 
tekshirish 
natijalari; 
me`yoriy 
hujjat 
talabalar 
90.
Me`yoriy hujjatga mos 
kelmaydigan qishloq 
xo’jalik mahsulotini 
zagatovka qilish 
to’g’risidagi 
ma`lumotnomaga kim 
imzo qo’yadi? 
Rahbar, bosh 
buxgalter 
Bosh xisobchi 
Tayyorlash, 
realizasiya va 
jo’natish 
bo’limi 
Korxona 
rahbari 
91.
Eksport qilinadigan 
mahsulotga jo’natish 
uchun kim ruxsat 
beradi? 
Davlat inspektori 
(ma`sul shaxs) 
SMSITI 
direktri 
Eksport 
bo’limi 
O’zstandart 
agentligi 
direktori 
92.
Mahsulotning 
namunalarini ajratib 
oluvchilar: 
Davlat inspektori 
tekshiriladigan 
muassasaning 
lavozimli shaxslari 
ishtirokida ajratib 
oladi 
SMSITI 
xodimlari va 
mansabdor 
shaxs 
Mustaqil 
ravishda 
buyurtmachi
O’zstandart 
agentligi 
xat asosida 
mustaqil 
ravishda 
ruxsat 
berilganlar 
93.
Korxonada tekshirish 
ishlarini TTB va zavod 
labaratoriyalarining 
xodimlari kimning 
ishtirokida bajaradi? 
Davlat 
inspektorining 
ishtirokida 
Korxona 
rahbari 
SMSITI 
rahbari 
Tegishli 
muasassa 
rahbari 
94.
Namunalarni ikki xissa 
miqdorda ajratib 
olishni 
rasmiylashtirish tartibi 
qanday? 
Namunalarni ajratib 
olish alohida 
dalolatnoma bilan 
rasmiylashtiriladi 
dalolatnoma 
bilan 
rasmiylashtiril
adi 
Arizachi 
xohishi 
bo’yicha 
rasmiylashtiri
ladi 
Dalolatnom
a 
rasmiylasht
irilmaydi 
95.
Elektr o’lchash 
asboblarini qiyoslash 
vaqtida nimalar 
bo’lmasiligi kerak? 
chang iflos gaz va 
bug’lar 
chang, 
ximikatlar 
chang va 
qattiq 
moddalar 
chang 
96.
Barcha turdagi 
o’zgarmas tok 
hisoblagichlarining 
sezgirlik ostonasi 
aniqlik klasslari 
bo’yicha qanaqa 
bo’ladi? 
2% 
10% 
20 % 
50% 
97.
Normal element 
kuchlanish bo’lgichi, 
namunaviy 
O’lchash 
qurilmasi 
O’lchash 
o’zgartkichi 
O’lchash 
vositasi 

---

194 
shunt, namunaviy 
o’lchov qarshiligi 
komplekti - o’zgarmas 
tok potensiometri 
o’lchash vositalarining 
qaysi turiga kiradi. 
98.
O’lchashlar biriligini 
ta`minlash va 
standartlar bo’yicha 
davlat nazorati va 
tekshiruvida qiyoslash 
natijalari bo’yicha 
qanday xolatlarda 
maxsus usullar 
kiritildai? 
ishlab chiqarishni 
to’xtatish imkoni 
mavjud 
bo’lmaganda va 
me`yoriy xujjatlarda 
tizimli bo’zilishlar 
bo’lgan holatdarda 
Ishlab 
chiqarish yoki 
jarayonlarga 
aloqador turli 
xolatlarda 
Ma`suliyatili 
shaxs 
yo’qligi 
sababli 
Maxsus 
usul 
qo’llanilma
ydi
99.
Muvofiqlashtiruvchi 
kengashning ruxsatisiz 
takror tekshiruvlarni 
o’tkazish qanday 
hollarda ruxsat etiladi? 
Xo’jalik subektlari 
avvalgi tekshiruv 
natijalari buyicha 
tuzilgan dalolatnoma 
va kursatmalarida 
ko’rsatilgan 
muddatlarda mrojaat 
qilganda. 
Birlamchi 
qiyoslash 
o’tkazishda 
qo’pol 
bo’zilishlar 
bo’lganda 
Mahsulot 
me`yoriy 
xujjatlar 
bo’yicha 
tekshirilgand
a 
O’zstandart 
agentligi 
ma`sul 
shaxsi 
birlamchi 
qiyoslash 
o’tkazgand
a 
100.
O’z RH 51-033:2001 
davlat nazoratini 
amalga oshirishda:
O’zstandart 
Agentligi 
tashkilotlari 
lavozimli shaxslari 
uchun mo’ljallangan 
Faqat ma`sul 
shaxs 
O’zstandart 
Agentligi
SMS ITI

---

195 
«O‘LCHASH VOSITALARINI QIYOSLASH VA KALIBRLASH» FANIDAN 
"YOZMA ISH"LAR VARIANTLARI
 
Variant-1 
1. O‘lchash vositalarini qiyoslash va ularning turlari 
2. O‘lchash vositalarini qiyoslashga quyiladigan talablar. 
3. Qiyoslash ishlarini metrologik xizmatlaridagi o‘rni. 
Variant-2 
1. Qiyoslash oraliq intervali. 
2. Qiyoslash laboratoriyalarini tayyorlash va ularni ro‘yhatdan o‘tkazish. 
3. O‘lchash vositalari xatoliklarining kelib chiqishi. 
Variant-3 
1. Birlamchi qiyoslash va unga quyiladigan talablar. 
2. Kiyoslash ishlarini me’yoriy hujjatlari bilan ta’minlash. 
3. Qiyoslash ish joylari va binolariga bo‘lgan talablar. 
Variant-4 
1.O’zDSt 8.003-2005 standarti to‘g‘risida nimalar bilasiz? 
2.O‘lchashlarning qanday turlarini bilasiz? 
3. O‘lchash vositalarini kalibrlash.
Variant-5 
1. O‘lchash usullari to‘g‘risida ma’lumot bering? 
2. Ishchi o‘lchash vositalariga qo‘yiladigan talablar. 
3. Korxonadagi metrologik xizmatlar vazifalari. 
Variant-6 
1. Navbatdan tashqari qiyoslash. 
2. O‘zbekiston Respublikasi Metrologik xizmati. 
3. O‘lchash vositalarini qiyoslash davriyligi. 
Variant-7 
1. Davriy qiyoslash. 
2. Tarozini kiyoslash. 
3. O‘lchash vositalarini kalibrlash. 
Variant-8 
1. Ekspert qiyoslash. 
2. Qiyoslash ishlarini me’yorlash. 
3. Qiyoslashning ahamiyati. 
Variant-9 
1. Davlat va mahkamaviy metrologik xizmatlar. 
2. Inspeksion qiyoslash. 
3. Qiyoslash ishlarini metrologik xizmatlaridagi o‘rni. 

---

196 
Variant-10 
1. O‘lchash vositalarini qiyoslash, o‘lchashlarning birxilligini ta’minlashda 
metrologik xizmatning roli. 
2. Namunaviy o‘lchash vositalarini qiyoslash va tanlash. 
3. Qiyoslash oraliq intervali. 
Variant-11 
1. Qiyoslash turlari. O‘lchash vositasining yaroqliligini aniqlash. 
2. Qiyoslash tamg‘alari. 
3. O‘lchash vositalarini kalibrlash. 
Variant-12 
1. O‘lchashlarning bajarilish uslubiyotlari. 
2. Qiyoslash laboratoriyalarini tayyorlash va ularni ro‘yhatdan o‘tkazish. 
3. O‘lchash vositalarini metrologik attestatsiya qilish. 
Variant-13 
1. Tarozi toshlarini qiyoslash
. 
2. Qanday idoralar metrologik tekshiruv va nazoratni bajaradi? 
3. Qiyoslash ishlarini avtomatlashtirish. 
Variant-14 
1. Metrologik faoliyatning tashkiliy va huquqiy asoslari. 
2. O‘lchashlarning bajarish usuliyatlari. 
3. O‘lchash vositalariga bo‘lgan texnik talablar. 
Variant-15 
1. O‘lchash vositalariga tekshirishning davriyligi. 
2. O‘lchash vositalari xatoliklarining kelib chikishi. 
3. Tarozi toshlarini qiyoslash. 
Variant-16 
1. O‘lchash vositalarini kalibrlash. 
2. Respublikamizda (davlat) o‘tkaziladigan qiyoslash ishlarini tashkil etish. 
3. Qiyoslash laboratoriyalari binolari
 
Variant-17 
1. O‘lchash vositalari va ularning turlari. 
2. Laboratoriyadagi harorat rejimiga qo‘yilgan talablar. 
3. Qiyoslash ishlarini metrologik xizmatlaridagi o‘rni. 
Variant-18 
1. Davlat va mahkamaviy metrologik xizmatlar. 
2. Qiyoslash laboratoriyalarini tayyorlash va ularni ro‘yhatdan o‘tkazish. 
3. Tekshirishlar orasidagi interval nimaga bog‘liq? 
Variant-19 
1. O‘lchash vositalarini qiyoslash, o‘lchashlarning birxilligini ta’minlashda 
metrologik xizmatning roli. 

---

197 
2. Qiyoslovchilar sonini aniqlash va ularning kvalifikatsiyasi. 
3.Qanday hollarda navbatdan tashqari qiyoslash majburiy amalga oshiriladi? 
Variant-20 
1. Metrologik ta’minotning asosiy maqsadi nimadan iborat? 
2.
Namunaviy O‘V ni qiyoslashning davriyligi. 
3. Qiyoslashni sifatini oshirishning ahamiyati.