Olgu Sunumu / Case Report

Trakya Univ Tip Fak Derg  2008;25(1):79-81

Olgu Sunumu / 

Case Report

79

Perkütan  internal  juguler  ven  kateterizasyonu,  san-

tral  venöz  kateterizasyon  uygulamalarında  oldukça 

yaygın kullanılmaktadır. Santral venöz kateterizasyon 

uygulamaları sırasında nadir bir komplikasyon olarak 

Horner sendromu gelişebilir. Bu yazıda sağ internal 

juguler ven kateterizasyonundan bir gün sonra miyo-

zis, pitozis ve anizokorinin eşlik ettiği Horner sendro-

mu gelişen 47 yaşında kadın hasta sunuldu. Bir hafta 

sonra, hastanın klinik bulguları düzeldi.

Anahtar  Sözcükler:  Kateterizasyon,  santral  venöz/yan  etki; 

Horner sendromu/etyoloji; jugular ven. 

*16. Uluslararası Yoğun Bakım Sempozyumuʼnda sunulmuştur 27-29 Nisan, 2007, İstanbul (Presented at the 16th International Intensive Care 

Symposium, April 27-29, 2007, İstanbul, Turkey).

İletişim adresi (Correspondence): Dr. Sevtap Hekimoğlu Şahin. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı,  

22030 Edirne.   Tel: 0284 - 235 76 41 / 1193   Faks (Fax): 0284 - 235 24 76   e-posta (e-mail): [e-mail]

©

Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. Ekin Tıbbi Yayıncılık tarafından basılmıştır. Her hakkı saklıdır. 

©

Medical Journal of Trakya University. Published by Ekin Medical Publishing. All rights reserved.

Komplikasyonsuz İnternal Juguler Venöz Kateterizasyon Sonrası 

Gelişen Horner Sendromu: Olgu Sunumu

[*]

Horner's Syndrome Following Uncomplicated Internal Jugular Vein Catheterization: A Case Report

Sevtap Hekİmoğlu ŞaHİn, Gaye kaya, onur koyuncu, Zafer Pamukçu

Trakya Univ Tip Fak Derg 2008;25(1):79-81

Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Edirne

Başvuru tarihi / Submitted: 08.06.2007   Kabul tarihi / Accepted: 07.07.2007

Percutaneous  cannulation  of  the  internal  jugular 

vein  is  widely  used  for  central  venous  cannu-

lations.  Horner’s  syndrome  may  develop  as  a 

rare complication of internal jugular vein cannula-

tion.  We  presented  a  47-year-old  female  patient 

who developed Horner's syndrome one day after 

uncomplicated internal jugular venous cannulation, 

which was accompanied by miosis, ptosis, and ani-

socoria. The symptoms improved within a week. 

Key  Words:  Catheterization,  central  venous/adverse  effects; 

Horner syndrome/etiology; jugular veins.

Santral venöz kateterizasyon; hipovolemi ve 

şokta  sıvı  tedavisi  için,  total  parenteral  nütris-

yon,  hava  embolisinin  aspirasyonu,  transküta-

nöz  pace  elektrodlarının  yerleştirilmesi,  peri-

ferik  venleri  kanülasyon  için  uygun  olmayan 

hastalarda  venöz  yol  sağlanması  gibi  amaç-

larla  kullanılır.  Santral  venöz  kanülasyonun-

da;  enfeksiyon,  hava  veya  trombüs  embolisi, 

disritmiler  (kateter  ucunun  sağ  atrium  veya 

ventrikülde olduğunu gösterir), hematom, pnö-

motoraks,  hemotoraks,  hidrotoraks,  şilotoraks, 

kardiyak  perforasyon,  komşu  sinir  ve  arterlere 

travma,  trombosis  gibi  komplikasyonlar  görü-

lebilir.

[1]

 nadir görülen komplikasyonlardan biri 

de  Horner  sendromudur.

[2]

  Horner  sendromu; 

pitosis, miyosis, enoftalmus ve göz bulgularının 

olduğu  yüz  tarafında  terleme  kaybı  ile  birlikte 

kendini  gösteren  bir  sendromdur.  Gözün  sem-

patik  duyulanmasının  uzun  olması  nedeniyle, 

hipotalamustan göze ipsilateral sempatik duyu-

komplikasyonsuz İnternal Juguler Venöz kateterizasyon Sonrası Gelişen Horner Sendromu: olgu Sunumu

80

lanma  boyunca  herhangi  bir  alanda  kesilme 

sonucunda Horner sendromu gelişebilir.

[3-5]

Bu yazıda internal juguler ven kateterizasyo-

nu sonrası gelişen Horner sendromu sunuldu.

OLGU SUNUMU

kırk  yedi  yaşında  kadın  hasta,  pelvik  ağrı, 

idrar  yapmada  güçlük,  sık  sık  idrara  çıkma, 

halsizlik yakınmaları ile kliniğimize başvurdu. 

Hastanın özgeçmişinde özellik yoktu, herhangi 

bir  ilaç  kullanmıyordu.  Batın  ultrasonografi-

sinde intrapelvik kitle saptandı ve hastanemiz 

kadın  hastalıkları  ve  doğum  servisine  kabul 

edilerek  elektif  şartlarda  sağ  salpingooferek-

tomi  ameliyatı  uygulandı.  ameliyat  sonrası 

parenteral beslenme ve sıvı replasmanı amacıy-

la sağ internal juguler ven kateteri herhangi bir 

komplikasyonla  karşılaşılmadan  yerleştirildi. 

Bir  gün  sonra  yapılan  klinik  muayenede,  sağ 

üst  göz  kapağında  2  mm  pitosis  ve  pupilde 

daralma, ışık kaynağı ile sağ pupil çapı 3 mm, 

sol  pupil  4  mm,  ışık  kaynağı  olmadan;  sağ 

pupil çapı 3.5 mm, sol pupil 5 mm olduğu ve 

her  gözde  ışık  refleksi  ve  akomodasyon  oldu-

ğu  saptandı.  Radyolojik  değerlendirme  için 

göğüs,  servikal  radyografi  ve  servikal  bilgisa-

yarlı tomografi çekildi ve herhangi bir patoloji 

saptanmadı.  Horner  sendromu  geliştiği  düşü-

nülen hastanın kateteri çekildi. Bir hafta sonra 

yapılan kontrolde hastanın klinik bulgularında; 

pitozis,  anizokorinin  kısmen  düzeldiği  ve  iki 

gözde ışık refleksi, akomodasyon olduğu sap-

tandı.

TARTIŞMA

Horner  sendromu;  pitosis,  miyosis  ve  göz 

bulgularının  olduğu,  yüz  tarafında  terleme 

kaybı  ile  birlikte  kendini  gösteren  bir  send-

romdur. Diğer bulgular enoftalmus, akomodas-

yon amplitünde artma, paradoksal kontrlateral 

gözkapağı  geri  çekilmesi,  intraoküler  basınçta 

geçici azalma ve gözyaşı viskositesindeki deği-

şikliklerdir.

[6,7]

  Horner  sendromu,  hipotalamus 

ve göz arasındaki herhangi bir yerde okulosem-

patik sinir yolunun kesilmesi ile karakterizedir. 

Gözün  sempatik  duyulanmasının  uzun  olması 

nedeniyle,  lezyon  yeri  serebral  hemisfer,  hipo-

talamus,  servikal  spinal  kord,  T

1

  spinal  kök, 

servikal  sempatik  zincir  ve  karotis  pleksusda 

olabilir.

[3]

Horner sendromu; gözün sempatik innervas-

yonu uzun olduğu için pre- veya postganglionik 

olarak sınıflandırılmıştır. Postganglionik Horner 

sendromunun  yaygın  nedenleri  arasında;  trav-

ma, migren baş ağrısı, boyun veya tiroid cerrahi 

bulunmaktadır.  Preganglionik  Horner  sendro-

munun nedenleri arasında; travma, aortik disek-

siyon,  karotis  diseksiyon,  tüberküloz,  pancoast 

tümör ve epidural anestezi uygulanmasını içer-

mektedir.

[6,8]

İnternal  juguler  ven  kateterizasyonu,  tekrar-

layan girişimler sonrası takıldı ise Horner send-

romu  kısa  sürede  gelişebilir.

[9]

  İnternal  juguler 

ven kateterizasyonu sonrası hem preganglionik 

hem de postganglionik Horner sendromu geliş-

tiği  literatürde  bildirilmiştir.

[8,10]

  Servikal  sem-

patik  trunkusun  internal  juguler  vene  yakınlığı 

nedeniyle ya iğne ile direkt travma ya da orada 

oluşan hematomun basısı ile trunkuslarda hasar 

oluşabilir  ve  sonuçta  Horner  sendromu  gelişe-

bilir.

[3]

  İnternal  juguler  vene  yüksek  seviyeden 

yaklaşım ve iğne ile cilt arasındaki açının büyük 

olması ile sempatik liflerdeki hasar riski artar.

[11]

 

Başın ve boynun aşırı rotasyonu internal juguler 

ven  ile  sempatik  turunkus  ilişkiyi  bozabilir  ve 

preganglionik  Horner  sendromu  gelişebilir.

[3,9]

 

maloney ve ark.

[12]

 Horner sendromu olgularının 

%10’unun iyatrojenik ve genellikle boyun cerrahi 

veya  karotis  anjiyografi  nedeniyle  oluştuğunu 

tespit etmişlerdir. İyatrojenik olguların çoğunun 

preganglionik  lezyona  bağlı  olduğu  hidroksi-

amfetamin pupil ilaç testi ile saptanmıştır.

[12]

 Biz 

olgumuzda  gelişen  Horner  sendromunu,  servi-

kal  sempatik  trunkusun  internal  juguler  vene 

yakınlığı nedeniyle iğne ile direkt travmaya bağlı 

trunkuslarda oluşan hasara bağladık.

Parenteral  beslenme  ve  sıvı  replasmanı  için 

ilk  denemede  takılan  sağ  internal  juguler  ven 

kateterizasyonu  uyguladığımız  hastamızın  göz 

muayenesinde  pitosis  ve  miyosis  saptandı. 

Boyun bölgesi ve pulmoner apekste kitle lezyo-

nunun  olmaması,  diğer  nörolojik  bulgularının 

normal  olması,  Horner  sendromunun  internal 

juguler vene kateter takılmasına bağlı olduğunu 

düşündürmektedir. İnternal juguler ven, sadece 

tekrarlayan girişimlerde değil, deneyimli kişiler 

komplikasyonsuz İnternal Juguler Venöz kateterizasyon Sonrası Gelişen Horner Sendromu: olgu Sunumu

81

tarafından ilk seferde takılan kateter sonrasında 

da görülebilir. Bazı makalelerde internal juguler 

ven kateterizasyonu başarı oranın %90’nın üze-

rinde olduğu ve komplikasyon oranının %4’den 

daha  az  olduğu  bildirilmiştir.

[2]

  yüksek  başarı 

oranı  ve  düşük  pnömotoraks  riskinden  dola-

yı  internal  juguler  ven  kateterizasyonu  tercih 

edilmektedir.  ancak  uygulama  sırasında  kaza 

ile  karotis  arterin  ponksiyonu  sonrası  oluşan 

hematom internal juguler ven kateterizasyonu-

nun yaygın bir komplikasyondur.

[2]

 Hematomun 

basısı ile trunkuslarda hasar oluşabilir ve sonuç-

ta Horner sendromu gelişebilir.

[3]

 

Bazı  yazarlar  ultrason  eşliğinde  internal 

juguler  ven  kateterizasyonunu  savunmuş  ve 

büyük prospektif randomize kontrollü çalışma-

lar  yaparak  başarısızlığı  ve  komplikasyonları 

önlemede  faydası  olmadığını  saptamışlardır.

[13]

 

yüksek riskli hastalarda ultrason eşliğinde inter-

nal  juguler  ven  kateterizasyonu  uygulanması 

önerilmektedir.

[14,15]

 

Sonuç olarak, bu grup hastalarla uğraşan kli-

nisyenlerin internal juguler ven kateterizasyonu 

sonrası sık görülen kanama, tromboz, ve enfek-

siyon gibi komplikasyonların yanında olası bir 

Horner  sendromunun  akılda  tutulmasını  ve 

dikkatli davranılmasını önermekteyiz.

KAYNAKLAR

1.  moyers JR. application of the basic physical exami-

nation to intraoperative monitoring. In: morgan Ge, 

mikhail mS, murray mJ, editors. clinical anesthesi-

ology. 4th ed. new york: mcGraw-Hill medical; 2006. 

p. 148-69.

2.  Goldfarb  G,  lebrec  D.  Percutaneous  cannulation 

of the internal jugular vein in patients with coagu-

lopathies:  an  experience  based  on  1,000  attempts. 

anesthesiology 1982;56:321-3.

3.  Reddy G, coombes a, Hubbard aD. Horner’s syn-

drome  following  internal  jugular  vein  cannulation. 

Intensive care med 1998;24:194-6.

4.  Guccione  P,  Gagliardi  mG,  Bevilacqua  m,  Parisi  F, 

marino B. cardiac catheterization through the internal 

jugular vein in pediatric patients. an alternative to the 

usual femoral vein access. chest 1992;101:1512-4.

5.  Rieke H, Benecke R, DeVivie eR, Turner e, crozier T, 

kettler D. Brachial plexus lesions following cardiac 

surgery  with  median  sternotomy  and  cannulation 

of  the  internal  jugular  vein.  J  cardiothorac anesth 

1989;3:286-9.

6.  Parikh  Rk.  Horner’s  syndrome.  a  complication  of 

percutaneous catheterisation of internal jugular vein. 

anaesthesia 1972;27:327-9.

7.  Doğan e, erkoç R, Sayarlioglu H, etlik Ö, uzun k. a 

rare complication of internal jugular vein cannulation: 

Horner’s syndrome. eur J Gen med 2005;2:167-8.

8.  Vaswani S, Garvin l, matuschak Gm. Postganglionic 

Horner's  syndrome  after  insertion  of  a  pulmonary 

artery catheter through the internal jugular vein. crit 

care med 1991;19:1215-6.

9.  Taskapan H, oymak o, Dogukan a, utas c. Horner's 

syndrome secondary to internal jugular catheteriza-

tion. clin nephrol 2001;56:78-80.

10. Teich  Sa,  Halprin  Sl,  Tay  S.  Horner’s  syndrome 

secondary to Swan-Ganz catheterization. am J med 

1985;78:168-70.

11. Briscoe  ce,  Bushman  Ja,  mcDonald  WI.  extensive 

neurological  damage  after  cannulation  of  internal 

jugular vein. Br med J 1974;1:314.

12. maloney  WF, younge  BR,  moyer  nJ.  evaluation  of 

the causes and accuracy of pharmacologic localiza-

tion in Horner’s syndrome. am J ophthalmol 1980; 

90:394-402.

13. mansfield PF, Hohn Dc, Fornage BD, Gregurich ma, 

ota Dm. complications and failures of subclavian-

vein catheterization. n engl J med 1994;331:1735-8.

14. Polderman  kH,  Girbes aJ.  central  venous  catheter 

use. Part 1: mechanical complications. Intensive care 

med 2002;28:1-17.

15. muhm m. ultrasound guided central venous access. 

BmJ 2002;325:1373-4.