Olti ѐshli bolaga «Mening oilam»

Chizilgan figuralar xususiyatlari tahlili
Oila a’zolarining grafik tasvir xususiyatlari bolaning ayrim oila a’zosiga 
nisbatan emotsional munosabatini, bola uni qanday idrok etishi, bolaning «Men-
obrazi», uning jinsiy identifikatsiyasi kabi keng qamrovli ma’lumotlar berishi 
mumkin. 
Bolaning oila a’zolariga emotsional munosabatini baholashda quyidagilarga 
alohida e’tibor berish zarur:
1) Tana detallari miqdori: bosh, soch, quloqlar, ko‘zlar, ko‘z qorachig‘i, 
kipriklar, qosh, burun,yuz, og‘iz,bo‘yin, yelka, qo‘llar, kaft, barmoqlar, oyoq, 
tovonning mavjudligi;
2) Kiyim detallari va bezaklar: bosh kiyimi, yoqa, galstuk, bant, cho‘ntak, 
kamar, tugmacha, soch turmak elementlari, kiyimning murakkabligi, bezaklar; 
3) Figurani chizishda qo‘llanilgan ranglar miqdori. 
Odatda insonga ijobiy emotsional munosabat uning rasmini chizishda 
(pozitiv) ijobiy konsentratsiyada namoyon bo‘ladi, ya’ni tana detallarining miqdori, 
kiyim detallari va bezaklari hamda turli ranglar qo‘llanilishida ifodalanadi. Va 
aksincha, insonga negativ munosabat sxematik tasvir, ba’zida tananing muhim 
qismlari (bosh, oyoq, qo‘l) tushib qoldirilishida ham aks etadi.
Odatda, bolalar ota yoki onasini ko‘rinishini kattalashtirib chizishadi. Bu 
haqikatga yaqin. Ba’zida esa chizilgan figurani munosabati oila a’zolari real 
munosabatlariga mos kelmaydi, masalan, 7 yoshli bola o‘z ota-onalaridan balandroq 
tasvirlanishi mumkin.
Bu bola uchun figuraning kattaligi kuch, ustunlik, ahamiyatlilikni ifodalash 
vositasi bo‘lib xizmat qilishidan dalolat beradi.
Masalan, 6 yoshli qiz rasmida onasi otasidan 3 marta katta qilib chizilgan. Bu 
oilada ona avtoritar rahbar bo‘lib, dominantlik qiladi.
Ba’zi bolalar o‘zlarini hammadan katta yoki ota – onalari bilan teng qilib 
chizadilar. Bu – esa bir tomondan, bola egotsentrizmidan, ikkinchi tomondan 
qarama-qarshi jinsdagi ota yoki onaga «raqobatchi» ekanligini ta’kidlash maqsadida 
qilinadi. Shu bilan birga «raqibini» kichraytirish yeki umuman chizmaslik hollari 
ham uchrashi mumkin.
O‘zlarini ahamiyatsiz,ortiqcha deb his qiluvchi hamda ota –onalari tomonidan 
mehribonchilik, g‘amxo‘rlik talab qiluvchi bolalar o‘zlarini boshqa oila a’zolariga 
nisbatan ancha kichik hajmda tasvirlaydilar.

---

Shuningdek, impulsiv,o‘ziga ishongan, ustunlikka moyil bolalar o‘zlarini juda 
katta, hatto butun daraxt xajmida tasvirlasalar, xavotirlanish, himoyasizlik hissi 
mavjud bolalar o‘zlarini haddan tashqari kichik qilib chizadilar. 
Oila a’zolari xususiyatlarini tahlil qilishda tananing alohi-da qismlari tasviriga 
alohida e’tibor berish lozim. Chunki, tana-ning alohida qismlari muayyan faollik 
sohasi bilan bog‘langan bo‘lib muloqat, nazorat, xavotirlanish vositasi bo‘lib xizmat 
qiladi.
Qo‘llar dunyoga ta’sir etish, boshqa odamlar xulq-atvorini jismoniy nazorat 
qilish vositasi hisoblanadi. Agar bola qo‘llarini baland ko‘targan holda tasvirlagan 
bo‘lsa, barmoqlari uzun bo‘lsa, bu ko‘pincha uning agressiv istaklari bilan 
bog‘langan bo‘ladi.
Ba’zida tashqi ko‘rinishdan yovvoyi ko‘ringan bolalar ham shunday rasm 
chizadilar. Bunday bolalar atrofdagilarga nisbatan dushmanlikni his qiladilar, ammo 
uning agressiv xulq-atvori bosilgan. Bu shuningdek, o‘z zaifligini kompensatsiya 
qilish, kuchli bo‘lish istagi, hokimlik xohishidan ham darak berishi mumkin. 
Agar bola «agressiv» qo‘llar bilan bir qatorda keng yelka va shunga o‘xshash 
mardlik va kuch atributlari, timsollarini tasvirlasa, bu tavsif yanada ishonchli 
bo‘ladi.
Ba’zida bola barcha oila a’zolariga qo‘l chizadi,o‘ziga esa chizishni 
«unutadi». Agar bunda bola o‘zini noproporsional tarzda juda kichik tasvirlasa bu 
kuchsizlik, oiladagi o‘zining ahamiyatsizligi, atrofdagilar uni haddan ziyod nazorat 
qilishi, uning faolligini bo‘g‘ishi hissidan darak beradi.
Bosh – «men» lokalizatsiyasi, intellektual va perseptiv faoliyat markazi.
Yuz – tananing muloqot jarayonidagi eng muhim qismi.
3 yoshdan boshlab, bolalar albatta bosh hamda tananing ba’zi qismlarini chiza 
boshlaydilar.
Agar 5 yoshdan oshgan bolalar (normal intellektli) rasmda tana qismlari – 
ko‘z, og‘izni tushirib qoldirsalar, bu muloqat sohasidagi jiddiy buzilishlardan dalolat 
beradi.
Agar boshqa oila a’zolarini chizishda bosh, yuz belgilarini qoldirib ketsa yoki 
yuzni shtrix bilan chizsa, bu shu tasvirlangan shaxs bilan nizoli munosabatlar 
mavjudligini ko‘rsatadi.
Qizlar o‘g‘il bolalarga nisbatan yuzni ifodalashga ko‘proq e’tibor beradilar, 
ular ko‘proq detallarni aks ettiradilar (jinsiy identifikatsiya).
Tish va og‘izni alohida ajratish agressiyaga moyil bolalarga xos. Agar bola 
o‘zini emas, oila a’zolaridan birortasini shunday tasvirlasa, ko‘pincha, bu odamning 
bolaga nisbatan dushmanchilik munosabati hamda bolaning qo‘rquv hissi bilan 
bog‘langan bo‘ladi.
Shunday qonuniyat mavjudki, yoshi kattalashgan sari bola tasvirlayotgan 
odami rasmi yangi detallar bilan boyib boradi. Agar 3,5 yoshli bolalar bosh va oyoq 
bilan chegaransalar, 7 yoshda tana sxemasi boy, unda detallar ko‘p bo‘ladi.