O‘qitish materiallar I to‘plami shaxsiy kompyuter arxitekturasi va jihozlariga texnik xizmat ko

Internet saytlari 
3.
Arxiv.uz 
4.
Ziyonet.uz 
25-Mavzu: Shaxsiy kompyuterni tezlash 
Reja: 
1.
Kompyuter ishlashini tezlashtiruvchi vazifalar 
2.
Kompyuter ishini tezlashtiruvchi dasturlar 
3.
«Windows»da ma‘lumotlarni tartibga keltirish 
 
Kompyuter ishlashini tezlashtiruvchi 10 ta vazifa. 
 
1. Dasturlar tomonidan yaratilgan fayllarini muntazam ravishda «tozalab» turish 
Har xil ilovalar tomonidan yaratilgan vaqtinchalik fayllarni topish va o‗chirishga 
yordam beradigan juda ko‗p sonli dasturlar mavjud (bu masala 
bo‗yicha ushbu maqolamizga murojaat eting). Vaqt o‗tib, kompyuterning 
ishlashini sekinlashtiruvchi bu ko‗rinishdagi ma‘lumotlar katta miqdorda 
yig‗ilib qolishi mumkin. 
2. Kompyuter ishlashi uchun shart bo‗lmagan vizual effektlar va animatsiyani 
o‗chirib qo‗yish 
Chiroyli vidjetlar va effektlar tizimdan foydalanishni yoqimliroq qilishiga 
qaramasdan, ular qurilma ishini sekinlashtiradi. Masalan, «Windows 7»dagi 
«Aero» dizayn komponenti anchagina resurslarni talab etadi. Uning o‗rniga 
soddalashtirilgan uslub (stil)dagi standart mavzu (tema)lardan foydalangan 
ma‘qul. 

---

3. Viruslar kompyuter ishini sekinlashtiradi 
Yovuz niyatli shaxslarga kerak bo‗lgan vazifalarni bajarish va shu bilan birga 
tizim resurslaridan ortiqcha foydalanuvchi zararli dastur va viruslar fon rejimida 
ishlashi mumkin. Ushbu holatning yuzaga kelishi xavfini minimallashtirish 
uchun to‗liq (ya‘ni sinov muddati belgilanmagan) versiyali antivirusli dasturiy 
ta‘minotlardan foydalanish lozim – chunki «trial» versiyalarda ko‗pincha 
foydalanuvchilar g‗ashiga teguvchi va antivirusni o‗chirib qo‗yishga undaydigan 
ko‗p sonli xabarnomalar mavjud. Bu uchun bepul mahsulot «Microsoft Security 
Essentials» yomon variant emas. Antivirusni o‗rnatgandan so‗ng uning 
sozlamalarida kompyuterni muntazam tekshirib turish va bazalarni yuklash 
hisobga olinganligiga amin bo‗lish lozim. 
4. Xotira hech qachon ko‗p bo‗lmagan 
Operativ xotira (RAM)ni «kuchaytirish» – kompyuter ishini tezlashtirish uchun 
bajarilishi eng qulay usul sanaladi. Muayyan bir qurilma uchun kerakli xotira 
turini aniqlashga yordam beruvchi maxsus servislar mavjud. 
5. SSD-disklar tezroq ishlaydi 
Ushbu usul nafaqat shaxsiy, balki har qanday turdagi kompyuter ishini 
tezlashtirishda 
yordam 
beradi. 
An‘anaviy 
qattiq 
disklar (HDD 
–
Hard Disk Drive) qattiq sirtli saqlovchi qurilmalar (SSD – Solid State Drive)ga 
nisbatan sekinroq ishlaydi. Bundan tashqari bu kabi disklarda qo‗zg‗aluvchi 
qismlar yo‗q, bu esa kompyuter ishlashida shovqinni nisbatan kamaytiradi. 
SSD-disklar standart saqlovchi qurilmalarga nisbatan qimmatroq, lekin narxlari 
borgan sari pasayib bormoqda. 
6. Ko‗p sondagi avtomatik ishga tushuvchi dasturlar ishni sekinlashtiradi 
Ko‗pincha kompyuter ishga tushirilgan paytida u uzoq vaqt ―o‗ziga kela 
olmaydi‖ va odatdagidan sekinroq ishlaydi, buning sababi operatsion tizim ishga 
tushganidan so‗ng yuklanayotgan ko‗p sonli dasturlar hisoblanadi. 

---

Ushbu 
ro‗yxatni boshqarishga yordam beruvchi menyuni chaqirish uchun 
«Pusk» menyusining qidiruv maydoni yoki «Win+R» tugmasini bosganimizda 
ochiladigan «Vipolnit» oynasining matn satriga «msconfig» buyrug‗i 
kiritiladi («Windows»ning so‗nggi versiyalarida bu Ctrl+Shift+Esc klavishalar 
birikmasi orqali chaqiriluvchi «Dispetcher zadach» oynasida joylashtirilgan). 
Biroq notanish dasturlarni qidiruv tizimiga kiritib, ahamiyatini o‗rganib 
ko‗rmaganingizga qadar o‗chirib qo‗yish joiz emas – ular «tizimli» dasturlar 
hisoblanib, kompyuterning to‗g‗ri ishlashiga ta‘sir qilishi mumkin. 
7. Eng «og‗ir» ishlovchi dasturlarni o‗z nazoratimizga olishimiz lozim 
«Dispetcher zadach» (taskmgr.exe) yordamida joriy ishlab turgan jarayonlar 
ro‗yxatini va ularning har biri qancha resurs iste‘mol qilayotganligini bilish 
mumkin. «Dispetcher zadach»dan foydalanish juda ahamiyatli emas, lekin 
samarali. Misol uchun, agar foydalanuvchi ko‗p bo‗limlar (vkladki) ochishga 
odatlangan bo‗lsa, ba‘zi brauzerlar har bir ochilgan bo‗lim uchun alohida 
jarayon (protsess) yaratadi, keyin esa ularning orasida keraksiz hisoblanganlari 
katta hajmdagi xotirani egallab turgan bo‗lib chiqadi. «Dispetcher zadach»da 
ushbu bo‗lim (vkladka) jarayonini to‗xtatish joriy sahifada xatolik keltirib 
chiqaradi, bo‗limning o‗zi esa yopilib qolmaydi va istalgan vaqtda unga qaytish 
mumkin hisoblanadi. 
8. Brauzer keshini tozalash 
Veb-sahifalarga murojaat etganda kompyuter sekin ishlashni boshlasa, muammo 
qurilma yoki operatsion tizimda emas, balki brauzerda bo‗lishi mumkin. Keshni 
tozalash aksariyat hollarda brauzer ishlashini tezlashtirishga yordam beradi. 
9. Defragmentatsiya kompyuter ishlashini tezlashtirishga imkon beradi 
Kompyuterni tezlashtirish uchun defragmentatsiyaga murojaat qilishni hattoki 
«Microsoft»ning rasmiy sayti ham tavsiya etadi. Darhaqiqat, fayllarning yuqori 
darajadagi fragmentatsiyasi qattiq diskning qo‗shimcha ishlarni amalga 
oshirishiga majbur qiladi, bu esa qurilmaning umumiy sekinlashishiga olib 
keladi. 

---

«Windows»da ma‘lumotlarni tartibga keltirish maqsadida disklarni 
defragmentatsiya qilish uchun o‗rnatilgan vositasi mavjud – bu diskning yanada 
samarali ishlash imkonini beradi. Defragmentatsiya jarayonini foydalanuvchi 
tomonidan hamda aniq boshlanish vaqtini belgilash orqali avtomatik ishga 
tushirish imkoniyati mavjud. Shu bilan birga defragmentatsiyaning SSD-
disklarga zarar keltirishi haqida ko‗rsatmalar bor. Shuning uchun bu turdagi 
disklarda ushbu jarayonni amalga oshirmagan ma‘qul (vaholanki ularni qo‗llab-
quvvatlovchi defragmentatsiya dasturlari mavjud, dasturlar ko‗rsatmalariga aniq 
rioya etish esa juda muhim). 
10. Vaqti-vaqti bilan kompyuterni qayta ishga tushirish (perezagruzka) 
Kompyuterning to‗xtovsiz ishlashi bilan ba‘zi dasturlar kerak bo‗lganidan ko‗ra 
ko‗proq xotira iste‘mol qilishni boshlaydi – bu esa vaqt o‗tishi bilan 
kompyuterning sekin ishlashiga olib keladi. Qayta ishga tushirish ortiqcha band 
bo‗lib turgan xotirani ―bo‗shatishga‖ yordam beradi. Bundan tashqari, ishni 
to‗xtatib qo‗ymaslik uchun foydalanuvchi tomonidan ancha payt ortga 
surilayotgan yangilanishlar (obnovleniya) kompyuter qayta ishga tushganidan 
so‗ng (agar ular mavjud bo‗lsa) o‗rnatiladi – ular turli xatolarni yopishi va 
qurilmaning tezlashishiga ham ta‘sir ko‗rsatishi mumkin.