O‘qitish materiallar I to‘plami shaxsiy kompyuter arxitekturasi va jihozlariga texnik xizmat ko

Nazorat savollari: 
1. Printer vazifasi 
2. Asosiy tiplari 
3. Ishlash prinsipi 
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
R.N.Usmonov, F.A. Raxmatov, B.M.Nurmetov ―Kompyuter 
tizimlariga texnik xizmat ko‘rsatish‖, Toshkent –―ILM ZIYO‖-2012 
2.
N.Xodjayev, R.E.Yaxshiboyev, N.V.Grinyuk ―Shaxsiy kompyuter 
arxitekturasi va texnik xizmat ko‘rsatish‖ , ―Fidokor Yosh Avlod‖ 
Toshkent-2021 
Internet saytlari 
3.
Arxiv.uz 
4.
Ziyonet.uz 
 
42-Mavzu: 3D printer qurilmasi va ishlash prinsipi 
Reja: 
1.
3D printerlar 
2.
Tibbiyotda 3D-printerlarni qo‗llash 
3.
3D-printerlarga kichik biznes katta qiziqish 
So‗nggi yillarda fan-texnika jadal rivojlanib, shunday ixtirolar, innovatsion 
ishlanmalar, zamonaviy texnologiyalar yaratildiki, ular hayotimizdan chuqur 
o‗rin olib, yashash sifatini butunlay yangi bosqichga olib chiqdi.
Bugungi kunda dunyoda shunday ixtirolar borki, ular hali ham hayotga keng 
tatbiq etilmagan bo‗lsa-da, bir kun kelib, smartfonlar hamda kompyuterlar 
singari odamlar turmushining ajralmas qismiga aylanib ketmasligiga hech kim 
kafolat berolmaydi. Ana shunday kashfiyotlardan biri shu kunlarda ommaviy 
axborot vositalarida bot-bot tilga olinayotgan 3D-printerlardir. 
Gap shundaki, bizda ―Printerlar faqatgina matn va suratni chop qiladi xolos‖, 
degan 
fikr 
shakllanib 
qolgan. 
Ammo 
mutaxassislarning 
aytishicha, 
printerlarning imkoniyatlari juda keng bo‗lib, yaqin kelajakda mazkur 
texnologiya jamiyat hayotining barcha jabhasida qo‗llaniladi. Uning afzalligi 
shundaki, zarur materiallar hamda dasturiy ta'minot yordamida uy qurish, protez 
va implantatlar tayyorlash, qimmatbaho‗esdalik buyumlar, taqinchoqlar ishlab 
chiqarish mumkin. Masalan, Xitoy, AQSh, Buyuk Britaniya, Niderlandiyada 
ushbu yo‗nalishda amaliy natijalarga erishilgan. Ya'ni 3D-printerlar turarjoylar 
hamda ularning qismlarini — konstruksiyalari, ichki devorlari, turli shakldagi 
himoya to‗siqlarini hech qanday qoliplarsiz ―chop etmoqda‖. Xususan, Xitoyda 
uzunligi 150 metr, kengligi 10 metr bo‗lgan 3Dprinter yaratildi. Ushbu qurilma 

---

bir necha soat ichida balandligi olti metr bo‗lgan binoni ―barpo‗qilishi mumkin‖. 
Bunda u ―siyoh‖ o‗rnida kuchaytirilgan shisha tolali sementdan foydalanadi.
3Dprinterlar imkoniyatidan tobora jadal foydalanilmoqda. 
Tibbiyotda 3D-printerlarni qo‗llash istiqbollari ham juda katta. Misol uchun, 
bunday yo‗sinda tayyorlanadigan protezlar bemor tanasining ilg‗ash qiyin 
bo‗lgan individual jihatlarini ham hisobga olish imkonini beradi. 
Stomatologiyada vaqtinchalik tish qoplamasi yoki jag‗ implantatlarini yaratishda 
3D-printerlardan keng foydalanilmoqda. Tibbiyotning boshqa sohalarida ham 
ushbu qurilmani qo‗llash bo‗yicha izlanishlar olib borilayotir. Mutaxassislarning 
bildirishicha, kelajakda inson organlarini ―chop etish‖ imkoniyatlari ham yo‗q 
emas. 3D-printerlarga kichik biznes katta qiziqish bildirayotgani diqqatga 
sazovor. Deylik, mazkur qurilma yordamida har qanday uch hajmli suratlarni 
aynan o‗zidek ko‗paytirish mumkin. Mashhur futbolchilar, kino‗yulduzlari, 
multfilmlar qahramonlarining shaklini yasash orqali marketing loyihalarini 
ro‗yobga chiqarish imkoniyati bor. Qurilma yordamida esdalik uchun o‗zi, 
yaqinlarining qiyofalarini shakllantirsa bo‗ladi. Ushbu texnologiyaga, ayniqsa, 
original va noyob taqinchoqlar hamda aksessuar ishlab chiqaruvchilar katta 
qiziqish bilan qarayapti. Qayd etish kerakki, eng so‗nggi rusumdagi 3D-
printerlar ―siyoh‖ sifatida nafaqat plastik materialni, ayni paytda oltin, kumush 
va platinalarni ham ishlata oladi. Buyurtmachi esa taqinchoqning shakli va 
usulini tabiga qarab tanlashi mumkin. Bugun 3D-printerlarni qo‗llash sohasi 
hamda ko‗lami tobora kengayib bormoqda. Bunda zamondan ortda qolib 
ketmaslik lozim. Mamlakatimizda Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent 
axborot texnologiyalari universitetining professor-o‗qituvchilari va iqtidorli 
talabalari tomonidan 3D-printerlar yordamida qator loyihalar amalga 
oshirilayotganini alohida ta'kidlash o‗rinli.
 
Yoki odamdek yuradigan robotni olaylik. ―Servo‖ motoridan foydalanilgani 
tufayli u bemalol harakatlanib, yo‗ldagi to‗siqlarni aniqlaydi va ularni hatlab 
o‗ta oladi. Qolaversa, bu robot hatto‗to‗p o‗ynashi ham mumkin. Qurilma 

---

dasturlashtirilgan topshiriq hamda harakatlarni bajaradi, odam kirishi qiyin 
bo‗lgan yoki aholi salomatligiga xavf solishi mumkin bo‗lgan vazifalarni 
bajarishda qatnashish xususiyatiga ega. Kimyo‗sanoati korxonalarida yoxud 
favqulodda holatlar oqibatlarini bartaraf etishda ham uning xizmatidan 
foydalanish mumkin. 
— Talabalar, universitet xodimlari hozircha ikkita 3D-printerdan faol 
foydalanishmoqda, — deydi Jonibek. — Hamkasblarimiz ushbu sohaga shu 
darajada sho‗ng‗ib ketishganki, har kuni turli innovatsion ishlanmalar ustida 
bosh qotirishadi, mazkur qurilmaning imkoniyatlarini turli sharoitlarda sinab 
ko‗rishmoqda. Biz 3D-printerlardan modellashtirish uchun foydalanamiz. 
Bunday qurilmalar bir qator oliy ta'lim muassasalaridagina ishlatiladi, xolos. 
Vaholanki, dunyoning turli mamlakatlarida ulardan keng foydalanilayapti. Biz 
hozircha tibbiyot sohasida, aniqroq aytadigan bo‗lsak, zamonaviy protezlar 
tayyorlashda 3D-printerlardan foydalanishga ko‗proq urg‗u berayapmiz. 
Kelajakda istiqbolli yo‗nalishlarda ham ushbu qurilmani jadal qo‗llash 
choralarini ko‗ramiz. Haqiqatan ham, respublikamizda 3D-printerlar ayrim oliy 
ta'lim muassasalaridagina mavjud bo‗lib, ular tor doirada ishlatilayapti. 
Ammo mutaxassislarning fikricha, 3D-modellashtirish bo‗yicha kadrlar 
tayyorlash haqida bugundan bosh qotirish lozim. Zero, ushbu sohada dunyo 
miqyosida tala tobora o‗sib borayapti. Tabiiyki, yaqin istiqbolda yurtimizda ham 
unga ehtiyoj yuksaladi. Binobarin, innovatsion ishlanmalar va ilg‗or 
texnologiyalarni yaratish hamda hayotimizning barcha jabhasiga joriy qilish 
davlatimiz siyosati darajasiga ko‗tarilganligi ham bejiz emas.