O`quv ishlari bo`yicha prorektor A. Soleyev “ ” 2021-yil

IMPROVIZASIYA (lot. improvisus – kutilmagan, birdan) – badiiy ijodning alohida bir ko‘rinishi bo‘lib, bunda asar byevosita ijro jarayonida yaratiladi. I. ko‘proq ijro bilan bog’liq san’at turlari (musiqa, raqs, tyeatr san’ati)da, shuning dek, she’riyatda kuzatiladi. I.ning ildizlari folklordan suv ichadi. Xalq baxshilari (aedlar, bardlar, qo‘bizchilar, oqinlar, oshiqlar va b.) folklor namunalarini ijro qilish jarayonida I. yo‘li bilan ularga yangiliklar qo‘shib borishgan, shu yo‘l bilan yangi asarlar yaratishgan. Jumladan, tyermalarni ijro qilish, aytishuvlarda I.ning roli va ulushi syezilarli bo‘lgan. I. folklordan yozma adabiyotga, xususan, she’riyatga ko‘chgan. O‘tmishda muntazam o‘tkazib turilgan nafis majlislardagi she’rxonlikning ijro bilan bog’liqligi bunga asos bo‘lgan. She’riyatdagi I.ning o‘ziga xosligi avvaldan muayyan mavzu belgilab qo‘yilishi, ya’ni ma’lum shart asosida voqe bo‘lishidadir (q. badiha, ekspromt).
INVYEKTIVA (lot. invehor – tashlanmoq, hujum qilmoq) – biron shaxs, ijtimoiy guruh yoki hodisani kyeskin tanqid qilish, fosh etish, qoralashga qaratilgan nutq. Janrlarni mazmun jihatidan tasniflagan holda ba’zan I.ni alohida lirik janr deb ko‘rsatish hollari ham uchraydi. Biroq bu unchalik to‘g’ri emas. CHunki I. turli adabiy shakllar, turli janrlarda namoyon bo‘ladi. Mas., antik Rimdagi ayblov nutqlari (Siseron. “Filippikalar”), ayrim epigrammalar, pamflyetlar, xatlar I. namunasi sanalishi mumkin. XX asr o‘zbek she’riyatida I. ruhida ko‘plab she’rlar yaratilgan. Jumladan, CHo‘lponning “Ulug’ Britaniyaning bu kungi hukumatiga”, “Qo‘zg’olish”, G’afur G’ulomning “SHaraf qo‘lyozmasi” kabi she’rlari I.ga misol bo‘la oladi.
INSSENIROVKA (lot. in – ga, scaena – sahna) – aslida sahnaga mo‘ljallab yozilmagan asarlarni (ko‘proq, epik asarlarni) sahnalashtirish uchun qayta ishlash. I. sahnalashtirilishi mo‘ljallangan asarning g’oyaviy-badiiy xususiyatlarini (asosiy mazmuni, sujeti, uslubi va sh.k) qayta yaratishni taqozo etadi. Bu esa, originalga nyechog’li bog’langan bo‘lmasin, I. qiluvchidan ma’lum darajadagi ijodiylikni ham talab etishi shubhasiz, chunki asarni sahnaga moslashtirish undan nimanidir olish, nimalarnidir qo‘shishni taqozo etadi. YA’ni I. qilingan asar originalning asosiy mazmuni, muhim sujet chiziqlarini saqlasa ham, unga tyeng bo‘lmaydi, mohiyatan u tamom boshqa asardir. Xuddi shu hol ko‘plab ijodkorlar, talabchan o‘quvchilarning I.ga nisbatan salbiy munosabatini keltirib chiqaradi. Radio va tyelyevidyeniyening rivojlanishi bilan bog’liq holda I.ning radioinssenirovka, tyelyeinssenirovka kabi ko‘rinishlari paydo bo‘ldi.
INTYERMYEDIYA (lot. intermedius – o‘rtada joylashgan, ichidagi) – 1) o‘rta asrlar tyeatrlarida o‘ynalayotgan asosiy spyektaklning parda oralaridagi tanaffus payti ijro etilgan maishiy mavzudagi kichik hajviy sahna ko‘rinishi; 2) estrada san’ati va tyelyevidyeniyening rivojlanishi bilan bog’liq holda faollashgan komik xaraktyerdagi kichik dramaturgik janr, ba’zan miniatyura nomi bilan ham yuritiladi. O‘zbek adabiyotida S.Ahmad, Alp Jamol kabi ijodkorlarning “Tyelyevizion miniatyuralar tyeatri” uchun yozilgan I.lari xalqimiz orasida shuhrat topgan. SHuning dek, hozirgi vaqtda turli madaniy-ma’rifiy tadbirlarda (ko‘riklar, quvnoqlar va zukkolar bahsi va h.) ijro etilayotgan maishiy mavzulardagi sahna ko‘rinishlarini ham I. sanash mumkin. Ushbu sahna ko‘rinishlarini havaskorlarning (ko‘pincha, kollektiv tarzda) o‘zlari yozishi e’tiborga olinsa, ularni zamonaviy folklor namunasi dyeyish mumkin.