O’quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

GLOSSARIY 

So’g`d yozuvi – miloddan oldingi ming yillikning oxirlarida oromiy
alifbosidan ajralib chiqqan. Arab yozuvi singari o’ngdan chapga qarab
yozilgan va o’qilgan. Qadimgi manbalarda so’g`d alifbosida 25 harf
mavjudligi ta’kidlangan, biroq turli joylardan topilgan so’g`d yozuvi
yodgorliklarida harflarning umumiy sonida farqlar bor. So’g`d
yozuvining milodning boshlariga oid qadimgi namunasi Samarqand
yaqinidagi Тoli barzu degan joydan topilgan.
Amudaryoning quyi oqimida yashagan o’troq dehqon elatlari
xorazmliklarning yurti Хvariazm («Avesto»da), Хvarizmish (Behistun
yozuvlarida), Хorasmiya (Arrian, Strabon) asarlarida yozib
qoldirilgan.
So’g`diylarning eng yaqin qo’shnilari Baqtriyaliklar bo’lib, ularning
yurti Surxon vodiysi, Afg`onistonning shimoli, Тojikistonning janubiy
hududlarida joylashgan. Yozma manbalarda u Baxdi («Avesto»da),
Baqtrish (Behistun yozuvlarida) deb nomlangan. Yunon-rim
mualliflarining asarlarida Baqtriana yoki Baqtriya deb atalgan.
Munajjim – osmon yoritkichlarining vaziyatlarini kuzatuvchi shaxs.
Bu so’z arab tilidan olingan. Zardo’sht 40 yoshida yangi diniy ta’limot
payg`ambari bo’ladi. «Payg`ambar» so’zi «savobli ishlar xabarchisi»
degan ma’noni anglatadi.
Zardo’shtiyning g`oyalari miloddan avvalgi IV asrda to’planib 21
kitob qilinadi. Ular «Avesto»ning asosini tashkil etgan. Matnlarda
yozilgan tafsiflar «Zand» deb ataladi. «Katta Avesto»dan ayrim
muhim oyatlar tanlab olinib, Хorazm, Baqtriya, Marg`iyona va
So’g`diyona haqida qimmatli ma’lumotlar mavjud.
Axuramazda – zardo’shtiylik xudosi bo’lib, yorug`lik, obodonlik,
farovonlik, salomatlik kabi hamma ezguliklarni yaratuvchi va
boshqaruvchi xudo sifatida ifodalangan.
Ahriman – zulmat, qorong`ulik, ochlik, vabo, sovuq, zaharli
jonivorlarni yaratuvchi va boshqaruvchi yovuzliklar xudosi.
Zardo’shtiylik urf-odatiga ko’ra o’lgan kishi dafn qilinmagan. Jasadni
qushlarga yem bo’lishi uchun maxsus baland joyga qo’yilgan.
Suyaklari tozalanib, qushlarga yem bo’lishi uchun maxsus idish