O'quv qo'llanma

T arm oq lararo ek ran larn in g asosiy k om ponentlari
T arm oqlararo ekranlar tarm oqlararo aloqa xavfsizligini OSI m odelining turli 
sathlarida m adadlaydi. B unda etalon m odelning turli sathlarida bajariladigan him oya 
funksiyalari bir-biridan jid d iy farqlanadi. Shu sababli. tarm oqlararo ekranlar 
kom pleksini. har biri OSI m odelining alohida sathiga m o 'ljallan g an , boT inm aydigan 
ekranlar m ajm ui k o 'rin ish id a tasavvur etish m um kin.
E kranlar kom pleksi k o 'p in c h a etalon m odelning tarm oq, seans, tatbiqiy 
sathlarida ishlaydi. M os holda, quyidagi b o 'lin m ay d ig an brandm auerlar farqlanadi 
(8.5-rasm ).
- ekranlovchi m arshrutizator;
- seans sathi shlyuzi (ekranlovchi transport);
- tatbiqiy sath shlyuzi (ekranlovchi shlyuz).
T arm oqlarda ishlatiladigan protokollar (T C P/IP, SPX /IPX ) O SI etalon 
m odeliga batam om m os kelm aydi, shu sababli sanab o 'tilg a n ekranlar xili 
funksiyalarini am alga oshirishda etalon m odelining q o 'sh n i sathlarini ham qam rab 
olishlari m um kin. M asalan, tatbiqiy ekran xabarlam ing tashqi tarm oqqa uzatilishida
88

---

ulam i avtom atik tarzd a shifrlashni, ham d a qabul qilinuvchi kriptografik bekitilgan 
m a ’lum otlam i avtom atik tarzd a rasshifrovka qilishni am alga oshirishi m um kin. Bu 
holda, bunday ekran O SI m odelining n afaq at tatbiqiy sathida, balki taqdim iy sathida 
ham ishlaydi.
Seans sathi shlyuzi ishlashida O SI m odelining transport va tarm oq sathlarini 
qam rab oladi. E kranlovchi m arshrutizator xab arlar paketini taxlillashda ulam ing 
n afaqat tarm oq, balki transport sathi sarlavhalarini ham tekshiradi.
T a t b iq i y sa th
T a t b iq i y s a th
►
T a t b iq iy sath
T a q d im i y sa th
T a q d im i y sa th
S e a n s s a th i
S e a n s sa th i
S e a n s s a th i
T r a n s p o r t sathi
T r a n s p o r t sathi
T a r m o q sathi
E k r a n la y d ig a n
T a r m o q sathi
K a n a l sa th i
K anal sa th i
F izik sa th
Fizik sa th
8 .5 -r a s m . O S I m o d e lin in g a lo h id a s a th la rid a is h la y d ig a n t a r m o q la r a r o e k r a n la r t u r i
Y uqorida keltirilgan tarm oqlararo ek ran lam in g xillari o ‘zining afzalliklari va 
kam chiliklariga ega. Ishlatiladigan b randm auerlam ing k o ‘pchiligi yoki tatbiqiy 
shlyuzlar, yoki ekranlovchi m arshrutizatorlar b o ‘lib, tarm oqlararo aloqaning to ‘liq 
xavfsizligini ta ’m inlam aydi. Ishonchli him oyani esa faqat har biri ekranlovchi 
m arshrutizator, seans sathi shlyuzi, 
ham da tatbiqiy shlyuzni birlashtiruvchi 
tarm oqlararo ekran lam in g kom pleksi ta ’m inlaydi.