O'quv qo'llanma

Ekranlovchi marshrutizator
(screeningrouter) (paketli filtr (packetfilter) deb 
ham ataladi) xab arlar paketini filtrlashga atalgan va ichki va tashqi tarm o q lar orasida 
sh affo f aloqani ta ’m inlaydi. U OSI m odelining tarm oq sathida ishlaydi, am m o 
o ‘zining ayrim funksiyalarini bajarishida etalon m odelining transport sathini ham
qam rab olishi m um kin.
M a’lum otlam i o ‘tkazish yoki b rak k a chiqarish xususidagi q aro r filtrlashning 
berilgan qoidalariga binoan har bir paket uchun m ustaqil qabul qilinadi. Q aro r qabul 
qilishda tarm oq va transport sathlari paketlarining sarlavhalari taxlil etiladi (8.6- 
rasm).
89

---

H ar bir paketning IP- va T C P /U D P - sarlavhalarining taxlillanuvchi 
hoshiyalari sifatida quyidagilar ishlatilishi m um kin:
- j o ‘natuvchi adresi;
- qabul qiluvchi adresi;
- paket hili;
- paketni fragm entlash b ay ro g ‘i;
- m anba porti nom eri;
- qabul qiluvchi port nom eri.
Birinchi to 'rtta param etr paketning IP -sarlavhasiga, keyingilari e sa TCP-yoki 
U D P sarlavhasiga taalluqli. Jo 'n a tu v c h i va qabul qiluvchi adreslari IP-adreslar 
hisoblanadi. Bu adreslar paketlam i shakllantirishda to 'ld irila d i va uni tarm oq 
b o ‘y ich a uzatganda o ‘zgarm aydi.
Paket xili hoshiyasida tarm oq sathiga m os keluvchi ICM P protokol kodi yoki 
taxlillanuvchi IP-paket taalluqli b o ‘lgan transport sathi protokolining (T C P yoki 
U D P) kodi bo‘ladi.
Paketni fragm entlash b ay ro g 'i IP-paketlar fragm entlashining borligi yoki 
y o 'q lig in i aniqlaydi. A gar tahlillanuvchi paket uchun fragm entlash b ay ro g ‘i 
o ‘m atilg an
boMsa, 
m azkur 
paket 
fragm entlangan 
IP-paketning 
qism paketi 
hisoblanadi.
M anba va qabul qiluvchi portlari nom erlari T C P yoki U D P drayver tom onidan 
har bir j o ‘natiluvchi xabar p aketlariga q o ‘shiladi va j o ‘natuvchi ilovasini, ham da 
ushbu paket atalgan ilovani bir m a ’noda identifikasiyalaydi. P ortlar nom erlari 
b o ‘yicha filtrlash im koniyati uchun yuqori sath p rotokollariga p ort nom erlarini 
ajratish b o ‘yicha tarm oqda qabul qilingan kelishuvni bilish lozim .
H ar bir paket ishlanishida ekranlovchi m arshrutizator berilgan qoidalar 
jad v alin i, paketning to ‘ liq assotsiasiyasiga m os keluvchi qoidani topgunicha, ketm a- 
ket k o ‘rib chiqadi. Bu erda assotsiasiya d eg an d a berilgan paket sarlavhalarida 
k o ‘rsatilgan param etrlar m ajm ui tushuniladi. A g ar ekranlovchi m arshrutizator 
jad v ald ag i qoidalam ing birortasiga ham m os kelm aydigan paketni olsa, u, xavfsizlik
90

---

nuqtai nazaridan, uni yaroqsiz holga chiqaradi.
Paketli filtrlar apparat va dasturiy am alga oshirilishi m um kin. Paketli filtr 
sifatida oddiy m arshrutizator, ham da kiruvchi va chiquvchi paketlarni filtrlashga 
m oslashtirilgan, serverda ishlovchi dasturdan foydalanish m um kin. Z am onaviy 
m arshrutizatorlar h ar bir port bilan bir necha o ‘nlab q oidalam i bogMashi va kirishda, 
ham chiqishda paketlarni filtrlashi m um kin.
Paketli filtrlam ing kam chiligi sifatida quyidagilarni k o ‘rsatish m um kin. U lar 
xavfsizlikning yuqori darajasini ta ’m inlam aydi, chunki faqat paket sarlavhalarini 
tekshiradi va k o ‘pgina kerakli funksiyalam i m adadlam aydi. Bu funksiyalarga, 
m asalan, oxirgi uzellam i autentifikatsiyalash, x abarlar paketlarini kriptografik 
bekitish, ham da u lam in g yaxlitligini va haqiqiyligini tekshirish kiradi. Paketli filtrlar 
dastlabki adreslam i alm ashtirib q o ‘yish va xabarlar paketi tarkibini ruxsatsiz 
o 'z g a rtirish kabi keng tarqalgan tarm oq xujum lariga z a if hisoblanadilar. Bu xil 
brandm auerlam i "aldash" qiyin em as - filtrlashga ruxsat beruvchi qoidalam i 
qondiruvchi paket sarlavhalarini shakllantirish kifoya.
A m m o, 
paketli 
filtrlarning 
am alga 
oshirilishining 
soddaligi, 
yuqori 
unum dorligi, dasturiy ilovalar uchun shaffofligi va narhining pastligi, ulam ing 
h am m a erda tarqalishiga va tarm oq xavfsizligi tizim ining m ajburiy elem enti kabi 
ishlatilishiga imkon yaratdi.