Органик кимё лабораториясида ишлаш қоидалари

Sifat reaksiyasi.
Oddiy alifatik efirlar sovuq konsentrlangan sulfat va xlorid 
kislotalarda erishi bilan (R–O–R) fenollarning oddiy efirlaridan (Ar–O–R) farq 
qiladi. Bu oddiy alifatik efirlarning kislotalar bilan oksoniy tuzlar hosil qilishiga 
bog‘liqdir.
Ikkita probirka olib, biriga 2 ml konsentrlangan sulfat kislota, ikkinchisiga 2 ml 
konsentrlangan xlorid kislota quyiladi. Probirkalar muzli yoki qorli suvda sovitiladi. 
Кeyin ehtiyotlik bilan chayqatib turib, tomchilatib, har biriga 1 ml dan oldindan 
sovitib qo‘yilgan efir qo‘shiladi. Gomogen eritmalar hosil bo‘lishi kuzatiladi. 
Mavzuga oid masala va mashqlar 
 
1. 2–propanol va boshqa reaktivlardan foydalanib, a) 1,2–dixlorpropan, b) 2,2–
dixlorpropan, d) 1–xlorpropen, e) 2–xlor–propenni sintez qiling.
2. Izopentanga xlor ta’sir qilinganda hosil bo‘ladigan barcha monoxlorli 
hosilalarning formulasini yozing va nomlang.
3. Normal propilxlorid va a) o‘yuvchi kaliyning sipirtdagi eritmasi, b) o‘yuvchi 
natriyning suvdagi eritmasi, d) natriy, e) magniy efir, f) natriy yodid (atsetonda), g) 
ammiak, h) kumush atsetat orasidagi reaksiya tenglamalarini yozing va hosil 
bo‘ladigan asosiy organik moddalarni nomlang.
4. C
4
H
9
Br 
tarkibli barcha izomer brombutanlarni S
N
1 reaksiyalarga kirishish 
qobiliyatining oshib borishi tartibida joylashtiring.
5. Izobutil xlorid, bromid va yodidlarni oson gidrolizlanishi tartibida joylashtiring.
6. a) 
1
–brompentan, b) 
2
–brompentan, d) 
2
–brom–
2
–metilbutan, e) 
1
–brom–
2
–
penten, g) metil bromidni S
N
1 reaksi-yalariga kirishish qobiliyatining oshib borishi 
tartibida joylashtiring.
7. 
2– bromoktan gidrolizlanganda gidroksil ionlarning konsentratsiyasi katta bo‘lsa 
S
N
2 reaksiya, kichik bo‘lsa S
N
1 reaksiya boradi. 
Q
aysi reaksiyada 
2–
bromoktanning 
konfigu-rasiyasi o‘zgaradi va qaysi birida 
2
–bromoktan ratsematlanadi?
8. a) 3–xlor–2–metilpentan, b) 1,4–dixlor–4–metilpentan, d) 1,1,2,2–tetraxlor–
etandan bir molekula HCl ajralganda qanday moddalar hosil bo‘ladi?
9. Birikmalarni sistematik nomenklaturaga binoan nomlang: 
H
3
C CH
CH
OH
CH
OH
CH
3
CH
2
CH
3
a)
H
3
C CH
2
CH
OH
CH
2
CH
2
CH
b)
CH
3
CH
3
H
3
C C
C CH
2
CH CH
3
d)
H
3
C CH
C
O
CH
3
e)
OH
CH
3
f) CH
3
−O−CH
2
−CH
2
−CH
2
−O−CH
3
g) CH
3
−CH
2
−O−CH=CH
2
10. C
8
H
18
O tarkibli simmetrik oddiy efirlarning tuzilish formulasini yozing va 
ularni ratsional nomenklaturaga binoan nomlang. 

---

64 
11. C
5
H
12
O modda mo‘l konsentrlangan HI bilan qizdirilganda CH
3
I va
(CH
3
)
2
CHCH
2
I aralashmasi hosil bo‘ladi. C
5
H
12
O moddaning tuzilishini aniqlang. 
12. HIO
4
bilan oksidlaganda quyidagi mahsulotlarni hosil qiladigan poliollarning 
tuzilish formulalarini aniqlang: