Organik sintez mahsulotlari texnologiyasi fanining labaratoriya mashgʻuloti uchun qoʻllanishi

Organik sintez mahsulotlari texnologiyasi fanining labaratoriya mashgʻuloti uchun qoʻllanishi
Reja:

1. 
   ● Organik sintez uchun qo‘llaniladigan xom ashyolar
   
2. 
   ● Metil spirti sintezi
   
3. 
   ● Etil spirti sintezi
   
4. 
   ●Etilen gidrotatsiyasi
   
5. 
   ● Atsetilen ishlab chiqarish
   

Kundan-kunga ishlab chikarishi tarmogi uz maxsulotlarining assortimentini kengaytirib bermokda.

Bular turli xil monomer va ular asosida olinadigan sintetik smolalar, kauchuk, tola, plastmassa, buek va Burkov moylari, erituvchi, sirt-aktiv moddalar, xamda eng axamiyatlisi dori preparatlari aromatik xidli birikmalardir.
Xozirgi kunda organik sintez uchun xom Ashe bazasi neft va tabiiy gaz, toshkumir va slanetsdir. Fizik-kimeviy kayta ishlash (kreking, riforming, konversiya, piroliz, kokslash, xaydash, rektifikatsiya, absorbsiya-desorbsiyalash) natijasida boshlangich moddalar xisoblangan beshta gurux olinadi:

1. 
   parafin uglevodlar (SN₄ dan S₁₅ – S₄₀ gacha)
   
2. 
   olefinlar (S₂N₂, S₃N₆, S₄N₉)
   
3. 
   atsetilen
   
4. 
   uglerod oksid iva sintez-gaz
   
5. 
   aromatik birikmalar (benzol, toluol, naftolin va boshk.)
   

Bu beshta gurux moddalaridan minlab boshka birikmalar olinadi.

Bundan tashkari organik sintez uchun noorganik moddalar xam kullanadi:
Kislotalar, ishkor, soda, xlor, ftor va boshk.
Organik sintezning asosiy obekti bu yukoridagi beshta guruxni birlamchi kayta ishlashdir.olingan maxsulotalar ikkilamchi v ax. Boskichlarga yuboriladi.

Boshlangich—YArim maxsulot I --- YArim maxsulot II --- … --- Tayyor maxsulot.

Masalan, neftdan olingan benzol yaxshi erituvchi xamda fenol, stirol, nitrobenzol, anilin, moleinangidrid, monosulfokislota va boshk. Olishda xom Ashe xisoblanadi.

YArim maxsulot sifatida portlovchi moda, lak buek, farmatsevtik preparatlar olishda ishlatiladi.
Organik moddalarni olishda tipik reaksiyalardan foydalaniladi.: oksidlanish va kaytarilish, gidrolanish, degidrolanish, gidratatsiya, degidratatsiya, gidroliz, alkillash, kondensatsiya, eterifikatsiya, polimerizatsiya, nitrolash, sulfolash, galogenlash va x.
Organik sintezda xar doim parallel, ketma-ket reaksiyalar sodir buladi.
Bittalik reaksiyalar deyarli ketmaydi.
Texnologik rejim parametrlariga karab (T, R, S, K_oo, Aral=sh darajasi) bita maxsulotdan turlicha maxsulot olinadi.
Asosiy maxsulot xosil bulish jaraenining selektivligi kuyidagicha aniklanadi:
S=k_{asos max}
k_{bush max}

SHuning uchun jaraen selektivligini oshirish uchun asosiy maxsulotning chikishini ta’minlaydigan katalizatorlar kullanadi.

Polimerlanish va gidrolanish reaksiyasi kupincha bosim ostida olib boriladi. Kaytar jaraenlar esa (desorbsiya, degidrolash) vakuum ostida olib boriladi. SHunday kilinsa asosiy maxsulot xosil bulish tezligi ortadi.
Organik sintezda jaraen tezligini k ni oshirish uchun katalizatorlardan tashkari initsiatorlar, fotosintez, radiatsion nurlanish kullanadi. Nurlanish orkali parafinlarning oksidlanishi, benzolni xlorlash, etilenni polimerlash, polimerlar xosil bulishi, kauchukli vulkanlash va boshka jaraenlarni olib boriladi. Olingan maxsulotlar sifati, tuzilishi jixatidan oddiy usul Bilan olingan maxsulotlardan ustun turadi.
YUkorida keltirilgan jaraenlar kupincha gomogen gaz, suyuk fazada ketadi. Geterogen jaraenlar, diffuzion oblastda ketadigan reaksiyalar tezligini oshirish uchun fazalar aralashuvi kuchaytiriladi.
Mavxum kanovchi apparatlar kullanadi.
Endi bir nechta organik sintezlar Bilan batafsil tanishib chikamiz.