Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences VOLUME 1 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
435 w www.oriens.uz
2021
1-расм. boshqa antik davr mutafakkirlari tomonidan keltirilgan. Ular matoga ishqalangan qaxraboning engil buyumlarni, zarrachalarni tortishini yaxshi bilishgan va tahlil qilishgan. Faqatgina 1750 yilga kelib amaliy ishlar boshlangan. Bendjamin Franklin chaqmoq qaytargichni ixtiro qildi. Keyinchalik chaqmoq qaytargichni I.Vinkler, P.Divish, M.Lomonosov, G.Rixmanlar ham qurishgan. Bendjamin Franklin elektrning sodda nazariyasini yaratgan hamda musbat va manfiy zaryad tushunchalarini kiritgan. Ularni (+), (-) ishoralari bilan belgilashni taklif etgan. Keyinroq uning o„zi elektr zaryadining saqlanish qonunini ochgan [2]. Umumiy holda xavfsizlik texnikasida kuchlanish 12 V gacha, tok kuchi 10 mA gacha bo„lganda tok inson hayoti uchun xavfsiz bo„lib, yoqimsiz sezgi hosil qiladi deyilgan. SHunday bo„lsada ob‟ektiv va sub‟ektiv sabablarga ko„ra bunday kuchlanishlar ham xavfli bo„lishi mumkin (o„qituvchi tomonidan o„quvchilarga bu to„g„rida batafsil ma‟lumot berish kerak).
O„zgaruvchan tokning keng qo„llanilishining sababi uning oddiy yo„l bilan deyarli isrofsiz transformatsiyalash mumkinligidir, ya‟ni turli kuchlanishli - uzoq masofaga elektr energiyani uzatish uchun yuksak kuchlanishli va iste‟molchi uchun past kuchlanishli – elektr toki olish mumkinligidir. Kattaligi va yo„nalishi jihatidan o„zgaradigan tok o„zgaruvchan tok deyiladi. Kattaligi va yo„nalishi jihatidan sinusoidal qonunga mos ravishda davriy o„zgaradigan tok sinusoidal o„zgaruvchan tok deyiladi. MUXOKAMA Sinusoidal qonun bo„yicha o„zgaruvchi funksiyaning amplitudasi, davri, chastotasi va fazasi mazkur funksiyani xarakterlovchi kattaliklar hisoblanadi. Sinusoidal o„zgaruvchan funksiyaning amplituda qiymati deb, uning musbat va manfiy yarim
davrlarda erishgan eng katta
qiymatlariga aytiladi. 1-rasmda tok kuchi (I m ) ning amplituda va oniy qiymatlari tegishlicha belgilangan. O„zgaruvchan tok kuchining bir marta to„la tebranishi uchun ketgan vaqt oralig„i o„zgaruvchan tokning davri (T) deyiladi. Davrga teskari bo„lgan kattalik tokning chastotasi deyiladi: CHastota gersda o„lchanadi (Gs=1/c). O„zgaruvchan tokning
standart chastotasi sifatida Hamdo„stlik va Evropa mamlakatlarida 50Gs, AQSHda hamda Osiyo va Afrikadagi ayrim mamlakatlarda 60Gs qabul
qilingan. Elektrotexnik qurilmalar uchun asosiy chastota sifatida 50†60 Gs ishlatilishi quyidagilarga bog„liq. CHastota 50†60
Gs dan
kichik |