Oʼrtа professionаl tа’limning

Mavzu: №1 Adabiyot- san’at turi sifatida.
Reja:
1.Adabiyot fani haqida.
2.Adabiyotning tarkibiy qismlari.
3.Adabiy turlar.
Adabiyot arabcha “adab” so’zidan olingan. Musiqa royal (pianino), nay, dutor, g’ijjak, rubob, tor, doira singari musiqiy asboblar, shuningdek, ovoz bilan ijro etiladigan san’atdir. Biror musiqiy asar jo’rligida ijro etilgan o’yin raqssan’atiga kiradi.Qalam yo mo’yqalam bilan ishlangan rasmlar tasviriy san’at namunalaridir.Tosh, marmar,gips, yog’och singari qurilish ashyolaridan bunyod bo’lgan asarlarni esa haykaltaroshlik san’atiga oid, deb aytamiz. Demak, san’at biror ashyo-moddiy narsa yordamida paydo bo’lgan, ko’zimizni yashnatib, ko’nglimiz, kayfiyatimiz va ruhimizga oziq beradigan mo’jizadir.
Musiqa ovoz yordamida, raqs esa inson qo’li, oyog’i, boshi va boshqa a’zolarining harakati orqali maydonga keladi.
San’atning bir turi borki, u so’z yordamida yaratiladi. Bu-adabiyotdir. Shuning uchun adabiyotni so’z san’ati, deyishadi. Boshqa san’atlar singari, adabiyot ham go’zallikolamiga daxldor; u kishilarni quvontiradi, agar kerak bo’lsa, yig’latish yo’li bilan ularning ongiga, ruhiga, xatti-harakatiga ta’sir o’tkazadi.
Adabiyotning boshqa san’at turlaridan farqi uning so’z yordamida maydonga kelishidir.Lekin uning yagona quroli, yagona vositasi, yagona qurilish ashyosi bo’lgan so’zdek qudratli kuch yo’q. Adabiyot so’z yordamida kishilarga musiqa, raqs, tasviriy san’at vahaykaltaroshlikdan ham kuchli ta’sir qilishi mumkin.
Adabiyot uch turdan iborat. Agar birinchi turga she’riyat, ikkinchi turga nasr asarlari kirsa, uchinchi turni dramaturgiya tashkil etadi. Adabiyot so’zning ana shu cheksiz-chegarasiz imkoniyatlariga asoslangan, shu imkoniyatlarni yuzaga chiqaruvchi san’atdir. Adabiy asar ham insondek o’z umriga ega. Badiiy baquvvat asarlar uzoq vaqt mobaynida qanchadan-qancha kishilarga estetik oziq beradi, ularning kayfiyati, ruhi, xatti-harakatlariga ta’sir o’tkazadi. Yana shunday asarlar bo’ladiki, bular asrlar o’tsa ham adabiyot xazinasidi oltin quyilmasidek hamisha porlab turadi.