О„simliklarning mineral oziqlanishi. Mineral elementlarning fiziologik ahamiyati

-СНNН
2
 -СOOН + НАД 

---

 glutamat 
Bu ikki reaksiyalar (GS va GOGAT) ammoniy ionni aminokislotalarga qo’shilishini 
eng asosiy yo’li hisoblanadi. 
O’simliklarda mochevina hosil bo’lishi ham mumkin ekan. Ammo bu amidni hosil 
bo’lishi faqat hayvonlar uchun xos deb hisoblanar edi. Mochevinani hosil bo’lishi 
ornitin sikli orqali amalga oshadi (Krebs sikli).
Bu siklda ornitin na faqat dezaminlanish natijasida balki, ortiqcha oziqlanish 
natijasida paydo bo’lgan CO
2
va NH
3
biriktirib oladi va sitrulinga beradi, undan 
keyin arginin hosil bo’ladi. Oxirida agrinaza 
fermenti ishtirokida mochevina va qayta ornitinga parchalinadi. Ornitin yana qayta 
siklga qo’shiladi. Mochevina sintezi faqat aerob sharoitda amalga oshadi. 
Amidlar o’simliklar hayot faoliyatida muhim rol o’ynaydi. Asparagin va 
glutaminito’simlikning organ va to’qmalarida (ildizda, poyada,bargda, mevalarda) 
uchiraydi, ildizlarda ko’proq uchiraydi Amidlarni hosil bo’lishidan o’simlik organlari 
faqat zararsizlantirilmay, balki, ularning to’qmalarida azot zaxirasi ham to’planadi. 
Asparagin va glutamin singari aspartat va glutamatga o’xshab qayta aminlanishda 
ishtirok etadi. Amidlar, azotni bir organdan ikkinchi organga harakatlanishini 

---

ta’minlab turuvchi transport shakillaridan hisoblanadi. Oxirida amidlar oqsillar 
sintezini stimullaydi. 
Shunday qilib ammoniyni assimilyatsiya jarayoning natijasida faqat glutamin 
kislotasi va uni amidi glutamat hosil bo’ladi. Qolgan aminokislotalar o’zaro 
transsaminlanish (qayta aminlanish) jarayonlarida kelib chiqadi. Ammoniyni 
o’zlashtirishini uchinchi yo’li qayta aminlanish reaksiyasi bo’lib, 1937 yilda 
A.E.Braunshtey va M.G.Krismanlar tamonida ochilgan. U reaksiyalarni kofaktori
vitamin V
6
(piridoksalfosfat) bo’lgan ferment transaminaza katalizlaydi. 
Transaminaza sitozolda, xloroplastlarda, mitoxondriyalarda, glioksisomalarda va 
peroksisomlarda bo’ladi. O’simliklarda qaytaaminlanish reaksiyasi quyidagicha 
boradi: