Основы пакета

2.2.3. Axborotlarni kodlashtirish 
Hozirgi 
kunda kriptotizimni ikki sinfga ajratish 
mumkin: 
-simmetriyali bir kalitlilik (maxfiy kalitli); 

---

 
179
-asimmetriyali ikki kalitlilik (ochiq kalitli).
Simmetriyali tizimlarda quyidagi 
ikkita 
muammo mavjud:
1) Axborot almashuvida ishtirok etuvchilar qanday yo‗l bilan maxfiy kalitni 
bir-birlariga uzatishlari mumkin?
2) Jo‗natilgan 
xabarning haqiqiyligini qanday 
aniqlasa 
bo‗ladi?
Ushbu muammolarning yechimi ochiq kalitli tizimlarda o‗z aksini topdi.
Ochiq kalitli asimmetriyali tizimda ikkita kalit qo‗llaniladi. Biridan ikkinchisini hi 
soblash usullari bilan aniqlab bo‗lmaydi.
Birinchi kalit axborot jo‗natuvchi tomonidan shifrlashda ishlatilsa, ikkinchisi 
axborotni qabul qiluvchi tomonidan axborotni tiklashda qo‗llaniladi va u sir 
saqlanishi 
lozim. 
Ushbu 
usul 
bilan 
axborotning maxfiyligini ta‘minlash mumkin. Agar birinchi kalit sirli bo‗lsa, u hol-
da uni elektron imzo 
sifatida qo‗llash mumkin va bu usul bilan axborotni autentifikatsiyalash, ya‘ni ax- 
borotning yaxlitligini 
ta‘minlash 
imkoni 
paydo 
bo‗ladi.Axborotni autentifikatsiyalashdan tashqari quyidagi masalalarni yechish 
mumkin:
•foydalanuvchini autentifikatsiyalash, ya‘ni kompyuter tizimi zahiralariga 
kirmoqchi 
bo‗lgan 
foydalanuvchini aniqlash:
• tarmoq 
abonentlari aloqasini o‗rnatish 
jarayonida ularni 
o‗zaro 
autentifikatsiyalash.
Hozirgi kunda himoyalanishi zarur bo‗lgan yo‗nalishlardan biri bu elektron to‗lov 
tizimlari 
va 
Internet 
yordamida amalga oshiriladigan 
elektron savdolardir.
Axborotlarni kriptografiyali himoyalash tamoyillari Kriptografiya ma‘lumotlarni 
o‗zgartirish usullarining to‗plami bo‗lib, ma‘lumotlarni himoyalash bo‗yicha 
quyidagi ikkita asosiy muammolarni hal qilishga yo‗naltirilgan:

---