Основные понятия, компоненты и модели

4.7.1 Boglanish-birlashish

Bir hil maydonli ikkita jadval uchun shu maydon orqali boglanish – birlashish o’rnatilishi mumkin. Jadval yozuvlarini birlashtirsh uchun bog’lanish-birlashtirishning quyidagi 3 ta usularidan biri tanlanishi mumkin:

1. 
   Ikkita jadval maydonlarinig ustma-ust tushganda yozuvlarning birlashishi ()
   
2. 
   Ikkita jadval maydonlarinig ustma-ust tushganda va birinchi jadvalning hamma yozuvlari uchun ikkinchi jadvalda bog’lanuvchi maydon bolmagan holatdagi yozuvarning birlashishi
   
3. 
   Ikkita jadval maydonlarinig ustma-ust tushganda va ikkinchi jadvalning hamma yozuvlari uchun birinchi jadvalda bog’lanuvchi maydon bolmagan holatdagi yozuvarning birlashishi
   

Jadvallar bir-birlari bilan qanday munosabatda (1:1,1:M) bo’lishidan qat’iy nazar yoki tizimda jadvallar o’rtasidagi munosabat aniqlanmay qolgan holatda ham bog’lanish o’rnatish uchun birlashtirishning bironta usuli orqali boglanish o’rnatish mumkin bo’ladi.
Misol uchun, agar bosh jadvalda birlamchi kalitni yoki bo’lmasam tarkibli kalitga kirmaydigan bironta maydonni bog’lanish maydoni qilib olsak u holda Access bizga jadvallar o’rtasidagi munosabat qanaqa tipga tegishli ekanligini aniqlab bera olmay qoladi.
Lekin bu holatdan ham jadvallar o’rtasida har qanaqa tipdagi bog’lanish – birlashish o’rnatish mumkin bo’ladi. Ma’lumotlar sxemasida jadvallar o’rtasida boglanish o’rnatilgan bo’lsa u holda bu jadvallar o’rtasida birinchi tipdagi boglanish –birlashish o’rnatiladi.
Bog’lanish – birlashish bir hil yozuvli boglovchi maydonli jadvallarning yozuvlarini birlashtirishni ta’minlaydi. Agar bog’lovchi maydonlarning yozuvlari teng bo’lib qolsa u holda birinchi jadvalning har bir yozuvi ikkinchi jadvalning har bir yozuvi bilan boglanadi.
Agar birlashmaning ikkinch yoki uchinchi turi tanlangan bo’lsa, unga ham bo’ysunuvchi jadvalning bosh jadval bilan mantiqiy boglanishi yuq bo’lgan hamma yozuvlari to’gri keladi.

4.7.2 Ma’lumotlarining to’liqligini ta’minlash

Ma’lumotlar sxemasini yaratishda foydalanuvchi ma’lumotlar sxemasiga jadvallarni qo’shadi va ular orasidagi munosabatlarni yaratadi. Agar boglanuvchi jadvallar 1:1 yoki 1:M munosabatli boglanishda bo’lishsa u holda ma’lumotlarning to’liqligini ta’minlovchi bayroqchani o’rnatish mumkin, yana qo’shimcha tarzda bir-biriga bogliq yozuvlarni avtomatik tarzda kaskadli yangilash va o’chirish mumkin bo’ladi.
Ma’lumotlar to’liqligini ta’minlash bu – ma’lumotlar omborini korrektirovka qilayotgan vaqtda Access bir-biriga bogliq jadvallar quyidagi shartlarni bajarishi ustidan nazorat qilib turishini bildiradi:

• 
  Bo’ysunuvchi jadvalga yangi yozuv qo’shib bo’lmaydi qaysiki agar bosh jadvalda bog’lovchi kalitning qiymati bo’lmasa
  
• 
  bo’ysunuvchi jadvaldagi yozuvlar o’chirilmasdan turib Bosh jadvaldan yozuvni o’chirib bo’lmaydi
  
• 
  Agar bo’ysunuvchi jadvalning yozuvlari bosh jadvalning kalitli maydoning yozuvlariga bogliq bo’lsa u holda bosh jadvalning kalitli maydoning qiymatlarini o’zgartirib bo’lmaydi
  

Agar foydalanuvchi tomonidan shu shartlarning birontasining buzilishi kuzatilsa bog’langan jadvallarga yozuv qo’shishda yoki o’chirishda u holda bu to’grisida Access shunga mos ravishda habar beradi va bunday amallarning bajarilishiga yul qo’ymaydi.

Jadvallar o’rtasida bogliqlik munosabatlari 1:1 yoki 1:M va ularning ma’lumotlarining to’liqligini saqlash parametrlarini o’rnatish faqat quyidagi shartlar bajarilgandagina o’rinlidir:

• 
  Maydon nomlari har hil bo’lsa ham, boglanayotgan maydonlar bir hil tipga tegishli bo’lishi kerak
  
• 
  Ikkala jadval ham Access ning bitta ma’lumotlar omborida saqlanishi kerak
  
• 
  Bosh jadval bo’ysunuvchi jadval bilan birlamchi yoki tarkibli kalit orqali boglanishi mumkin
  

Agar ma’lumotlar sxemasida jadvallar o’rtasida bogliqlik ma’lumotlarning to’liqligini saqlash parametrlari bilan o’rnatilgan bo’lsa u holda yozuv qo’shish, o’chirish yoki kalitli maydon qiymatlarini o’zgartirish amallari bajarilayotgan vaqtda Access avtomatik tarzda shu boglikning butunligini tekshirib turadi.
Ma’lumotlar butunligini buzuvchi har qanaqa holat bo’lganda shun mos ravishda ogohlantiruvchi habar beriladi. Agar jadvallarga oldin kiritilgan ma’lumotlar bogliklik butunligi talablariga javob bermasa Access ma’lumotlar butunligini saqlovchi bayroqni qo’yishga ijozat bermaydi.