Oвid haydarov

mas‟uliyatli faoliyat yuritish” tamoyiliga asoslangan. Shuningdek, ―davlat-
iqtisod  (bozor)-fuqarolik  jamiyati‖  modeli  ustuvor  ahamiyat  kasb  etadi. 
Yaponiyada  joylardagi  davlat  hokimiyati  organlari  NNTlar  orasida 
ijtimoiy  ahamiyatga  ega  muammolarni  hal  etishga  qaratilgan  turli  dastur 
va loyihalarni e‘lon qilishni ko‗zda tutuvchi tanlovlarni o‗tkazish huquqiga 
ega.  
Hozirgi  davrda  Yaponiyada  fuqarolik  jamiyati  institutlari  asosan 
quyidagi vazifalarni bajaradi: 
1. Ijtimoiy sarmoyalarni shakllantirish va ko‗paytirish; 
2. Aholiga  nisbatan  qo‗llanilayotgan  ijtimoiy  xizmatlarni  kengaytirishni 
qo‗llab quvvatlash; 

---

38 
 
3. Jamiyatdagi  turli  maqsadli  faoliyat  bilan  shug‗ullanayotgan  muayyan 
guruhlarni  qo‗llab  quvvatlash  va  mehnat  uyushmalari  faoliyatini 
kengaytirish; 
4. Yaponiyada hududiy assotsiatsiyalar faoliyatini kuchaytirish va ularni 
davlat tomonidan qo‗llab-quvvatlashga erishish; 
5. Yaponiyada  mavjud  siyosiy  tizim  va  partiyalar  faoliyatini 
takomillashtirish; 
6. Davlat  va  bozor  munosabatlaridan  mustaqil  bo‗lgan  iste‘molchilar 
jamiyatini rivojlantirishga erishish; 
7. Atrof-muhitni  muhofaza  qilish,  axoli  salomatligini  yaxshilash  va 
mavjud demografik muammolarni oqilona hal etish; 
8. Global  moliyaviy-iqtisodiy  inqiroz  va  ekologik  muammolarni  tadqiq 
etuvchi muassasalar faoliyatini takomillashtirish va h.k. 
Yaponiyadan 
farqli 
ravishda 
Xitoyda 
fuqarolik 
jamiyatini 
rivojlantirishning retrospektiv xususiyatlari va siyosiy islohotlar tadriji bu 
hududa  yashovchi  insonlarni  fuqarolik  madaniyatini  shakllantirishda 
muhim  o‗rin  tutadi.  Bu  yerda  eng  muhim  narsa  shuki  Xitoyda  fuqarolik 
jamiyati  tizimida  "bozor"  va  "ijtimoiy"  sohani  o‗zaro  aloqadorlikda 
bosqichma-bosqich  rivojlanishi  alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Xitoyda 
davlat  va  jamiyat  o‗rtasidagi  munosabatlarni  rivojlantirish  asosan  1949 
yildan  boshlab  asosiy  bosqichni  bosib  o‗tgan  bo‗lsada,  avvalo  fuqarolik 
jamiyati  institutlarining  dastlabki  tuzilmalari  faoliyati  asosida  Xitoy 
ma‘muriy  tizimini  mustahkamlashga  e‘tibor  qaratilgan.  1989  yildan 
boshlab  Xitoyda  fuqarolik  jamiyati  institutlari  faoliyati  keng  miqyosda 
tashkil etilgan.  
Xitoyda  fuqarolik  jamiyatining  rivojlanishida  bir  qancha  to‗siqlar 
mavjud,  ulardan  biri  –  xitoy  madaniyatida  fuqarolik  jamiyati 
an‘analarining  oldin  mavjud  bo‗lmaganligi.  Buning  yechimi,  kaliti  Xitoy 
―xalq  jamiyati‖ni  ―fuqarolik‖  jamiyatiga  –  ―xalq‖ni  ―fuqaro‖ga 
almashtirish  kerak.  Xitoyning  siyosiy  jihatdan  rivojlanishi  fuqarolarda 
fuqaroviy ong va fuqarolik madaniyatini tarbiyalash, siyosiy tizimni isloh 
qilish  va  demokratiyani  rivojlantirish  bilan  xarakterlanadi.  Xitoy 
sotsiologlarining fuqarolik jamiyati tushunchasiga munosabati ham  o‗ziga 
xosdir.  Chunki  bu  mamlakatda  fuqarolik  jamiyati  nodavlat  va  davlatdan 
tashqari tashkilotlar sifatida jamoaviy o‗z-o‗zini boshqarish asosini tashkil 
qiladi.  Ularning  fikricha,  fuqarolik  jamiyati  –  asta-sekin  qudratli 
davlatning  bozor  va  ijtimoiy  munosabatlar  sohasidan  chetlashtirilishi, 
fuqarolik  jamiyatining  muhim  komponentlaridan  biri  fuqaroviy-ijtimoiy 
tashkilotlar  kabi  shakllarinishi  va  rivojlanishi  bilan  bog„liqdir.  Bugungi 

---

39 
 
xitoy  olimlari  Xitoyda  siyosat  va  ma‘muriy  boshqaruvda  yangi 
tendensiyalarni  shahar  va  qishloq  joylariga  tadbiq  qilish  orqali  fuqarolik 
jamiyatini rivojlantirish mumkinligini alohida ta‘kidlab o‗tmoqdalar
1
. 
Oxirigi  o‗n  yilliklarda  xususiy  sektor  va  nodavlat  tashkilotlarning 
xitoyliklar  hayotida  tobora  ahamiyati  oshib  borayotganligi  sababli  davlat 
siyosiy boshqaruv sohasida jiddiy  o‗zgarishlar sodir bo‗lmoqda. Xususan,