Oвid haydarov
Yüklə 1,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tayanch so‗z va iboralar: Davalat va fuqarolik institutlari hamkorligi, gildiya, uchinchi sektor, hamkorlik dasturi, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi, fuqarolik jamiyatiga nisbatan davlat strategiyasi, Xayriya ishlari bo„yicha komissiya, ijtimoiy sheriklik, o‗zaro hamkorlik siyosati, ongli va mas‟uliyatli faoliyat yuritish, “hukumat-fuqaro-huquq” tamoyili Fuqarolik jamiyati bir vaqtning o‗zida muayyan g‗oya va mafkura, aniq asosga ega bo‗lgan voqelikni qamrab olmasada, uning amaliy xarakteri bilan bog‗liq holda namoyon bo‗ladi. Chunki bunday o‗z-o‗zini institutsional boshqaruv shakli bir tomondan, shaxsiy erkinlik, o‗zaro munosabatning turi va predmetini erkin tanlashga imkon beruvchi ijtimoiy munosabatlarning aniq sohasi va qizqishlarni sub‘ektiv qondirish usuli sifatida talqin qilinsa, boshqa tomondan, yuzaga kelgan aniq voqea- hodisaga o‗ziga xos ―kuchli va mustaqil shaxs‖ nuqtai nazaridan yondoshish imkonini beruvchi ijtimoiy tizim sifatida rivojlanib boradi. Masalan, AQSHda fuqarolik jamiyatining dastlabki rasmiy institutlari diniy uyushmalar, maktablar va turar joyi bo‗yicha xavfsizlik va tartibni ta‘minlovchi ijtimoiy guruhlar sifatida faoliyat olib borgan. G‗arbiy 31 Yevropada esa bundan farqli ravishda fuqarolik jamiyati institutlari iqtisodiy sohada o‗z-o‗zini namoyon qilib, bu yangi va eski tipdagi, oldingi uyushmalar va korporativ birlashmalar asosida tashkil topgan mustaqil bozor tashkilotlari sifatida faoliyat yuritgan. Germaniyada fuqarolik jamiyati institutlarining o‗ziga xos faoliyati gildiyada o‗z aksini topib, o‗z vaqtida hunarmand va savdogarlarning o‗z- o‗zini himoya qilish va shaharlarni boshqarishga o‗ziga xos ta‘sir o‗tkazishning dastlabki shakli sifatida qaror topgan. O‗z navbatida Yevropaning Florensiya, Paduya va boshqa shaharlari o‗zini gildiya- shahar(townsmen) sifatida shakllantirgan 1 . Hozirgi davrda rivojlangan G‗arb davlatlarida faoliyat olib borayotgan fuqarolik jamiyati institutlari demokratik siyosiy faollikni nazarda tutgan holda davlat ustidan nazoratni amalga oshiradi. Bunda siyosiy partiyalar ta‘siri va o‗z-o‗zini boshqarish institutlari faolligi tobora ortib boraveradi. Ya‘ni shaxs erkinligi oliy qadriyat sifatida baholanadi. Masalan, AQSH, Buyuk Britaniya, Avstraliyada mazkur prinsip sabab davlatning fuqarolik jamiyati hayotiga aralashuviga yo‗l qo‗yilmaydi. XX asr oxiri – XXI asr boshida jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida Yevropaning qator mamlakatlari nohukumat sektori bilan hamkorlikka oid yagona davlat siyosatini ishlab chiqish bo‗yicha tegishli chora-tadbirlarni amalga oshirdi. Bu esa davlat va nohukumat sektorining ijtimoiy, ijtimoiy-iqtisodiy, gumanitar rivojlanishga oid dolzarb masalalarni hal etishdagi sa‘y-harakatlari va resurslarini birlashtirishga keng imkoniyat yaratib berdi. Oqibatda esa fuqarolarning siyosiy hayotdagi ishtirokini faollashtirish, davlatni aholiga ayrim xizmatlarni ko‗rsatish yukidan qisman ozod qila oladigan hamkorlikning mexanizmlarini yaratishga erishildi. Yevropada davlat institutlarining NNTlar bilan hamkorlikni yo‗lga qo‗yishning muhimligi bir qator xalqaro hujjatlarda o‗z ifodasini topgan. Masalan, BMTning 1968 yildagi Iqtisodiy va ijtimoiy kengashi rezolyusiyasi, «Yevropada davlat boshqaruvi masalalari bo‗yicha oq kitob» (2001 yil, 25 iyul), «Yevropada nohukumat tashkilotlar mavqeining asosiy prinsiplari» (2003 yil, 16 aprel) va boshqa shu kabi xalqaro hujjatlarda NNTlarning davlat va jamiyat ishlarini boshqarishdagi roliga alohida ahamiyat qaratiladi, muloqot va maslahatlashuv orqali o‗zaro 1 Ашин Г.К., Кравченко С.А., Лозаннский Э.Д. Социология политики. Сравнительный анализ российских и американских политических реалий: Учеб. пособие для высших учебных заведений. - М.: Экзамен, 2001. –С. 608. 32 hamkorlikni yo‗lga qo‗yilishi hamda muayyan davlat ko‗magi shakllarini taqdim etish mexanizmlarini joriy etilishiga alohida e‘tibor qaratiladi. Rivojlangan G‗arb davlatlarida faoliyat olib borayotgan fuqarolik jamiyati institutlari zamonaviy fuqarolik jamiyati modelini yaratish, uning davlat boshqaruvidagi samarali ishtirokini ta‘minlash masalasiga alohida e‘tibor qaratmoqda. Bunday zamonaviy model asosida jamiyat va davlat boshqaruvida fuqarolik institutlarining o‗rni hamda ahamiyatini mustahkamlash, jamoatchilik tuzilmalari va davlat organlarining ijtimoiy sheriklik asosidagi hamkorligini yanada rivojlantirish mumkin. Shu bilan birga, davlatning nodavlat notijorat tashkilotlari bilan hamkorligi ochiqlik va shaffoflik tamoyillariga hamda fuqarolik jabhasida yuz berayotgan jarayonlarning chuqur tizimli tahlil qilib borishga keng imkon beradi. Masalan, Fransiyada davlat nohukumat tashkilotlarini hukumat siyosatini shakllantirishga faol jalb qiladi, vazirlik va idoralar huzurida tashkil etilgan kengashlar faoliyatning boshqa shakl va usullari orqali fuqarolik institutlari bilan hamkorlikni samarali yo‗lga qo‗yadi. Shuning bilan bir qatorda Fransiyada fuqarolik jamiyati institutlari taraqqiyotini monitoring qilish usullarini muntazam ravishda yangilab borilishi, jamoat birlashmalarining mamlakat hayotida tobora ortib borayotgan o‗rni masalalarini o‗rganish hamda ularning davlat boshqaruvi organlari bilan hamkorligini tahlil qilish uchun qulay imkoniyatni yaratib bermoqda. Bunda Yevropada istiqbolni belgilash va xavfsizlik instituti hamda Fransiya va Yevropa Ittifoqining fuqarolik jamiyati taraqqiyoti masalalari bilan shug‗ullanuvchi boshqa tahliliy markazlarining samarali faoliyati e‘tiborga molikdir 1 . G‗arb mamlakatlarida hamkorlik siyosati asosida notijorat sektorining jamiyatni rivojlantirishga qo‗shgan hissasi e‘tirof etiladi, undan so‗ng esa tomonlarning umumiy rejalari hamda davlat va jamoat birlashmalari tomonidan hamkorlik prinsiplarini amaliy mexanizmlardan foydalangan holda amalga oshirish bo‗yicha aniq chora tadbirlar rejasi ishlab chiqiladi. Shuning uchun ham bunday hamkorlik siyosati odatda ikki tomonning birgalikdagi sa‘y-harakatlari va muzokaralari natijasida mustahkamlanib boriladi. Ular turli shakllarda namoyon bo‗ladi: ikki tomonlama rasmiy bitimlar masalan, Buyuk Britaniya davlati va fuqarolik jamiyati o‗rtasida tuzilgan shartnomalar, hukumat tomonidan davlat dasturlari sifatida qabul qilinadigan «de-fakto» bitimlari (Xorvatiya hamkorlik dasturi) yoki Parlament (Estoniya Yüklə 1,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|