Oвid haydarov

faoliyati uchun zarur bo‗lgan yangi bilimlarni olish va ularni jamiyat 
                                                           
1
 Губман Б.Л. Смысл истории. Очерки современных западных концепции. - М.: Наука, 1991. – 15 с. 

---

154 
 
hayotiga  tadbiq  etish  imkoniyatini  yaratishdan  iboratdir.  Shu  bois 
tarbiyaviy  va  o‗quv  ishlari  shaxsning  intellektual  ong  va  madaniyat 
darajasini inson, jamiyat, davlat manfaatlariga javob beradigan eng muhim 
prinsiplarni anglab yetishga qadar oshirishga yo‗naltirilishi lozim.  
Ayniqsa fuqarolik jamiyatini barpo qilishda fuqaro ongi, madaniyati, 
daxldorlik  hissi  va  mas‟uliyatini  yuksaltirish  hamda  takomillashtirishni 
hozirgi  talab  darajasida  yo„lga  qo„yish  muhim  ahamiyatga  egadir. 
Albatta, yoshlar faoliyatida ushbu zaruriy masala o‗zining dolzarb jihatlari 
bilan ajralib turadi va samarali tarzda amalga oshirishni yo‗lga qo‗yishimiz 
lozimligini yana bir bor qayd qilamiz. 
Hozirgi fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat qurishga doir islohotlarni 
chuqurlashtirish  jarayonida  yoshlarni  shu  yurtga,  shu  Vatanga  munosib 
farzand  sifatida  tarbiyalash  dolzarb  vazifalardan  biriga  aylandi.  Shuning 
uchun  davlatimiz  va  xalqimiz  ta‘lim-tarbiya  tashkilotlari  hamda  jamoat 
birlashmalaridan  yoshlarni  yetuk  inson  bo‗lishlariga  munosib  hissa 
qo‗shishiga  katta  umid  bilan  qaraydi.  Xalqimiz  mazkur  demokratik 
institutlarga,  ularning  tashkilotchilik,  tashabbuskorlik  harakatlariga  katta 
ishonch  bog‗lamoqda.  O‗ylaymizki,  yoshlarning  respublika  miqyosidagi 
yangi  tashkil  qilingan  tashkiloti  Yoshlar  ittifoqi,  siyosiy  partiyalar 
faoliyatini  davlat  tomonidan  moliyalashtirishning  joriy  qilinishi  ularning 
yoshlar  o‗rtasida  keng  qamrovli  ijtimoiy-siyosiy,  ma‘naviy-ma‘rifiy 
faoliyat  olib  borishini  ta‘minlaydi.  Yoshlar  jamiyatni  erkinlashtirish  va 
boshqarish bilan bog‗liq islohotlarga ko‗proq jalb etiladi. 
Fuqarolik  jamiyati  asoslari  shakllanayotgan  bir  sharoitda  shaxs 
erkinligini  yanada  kengaytirish,  ularda  davlat  va  jamiyat  hayoti,  uning 
ravnaqini  ta‘minlashdagi  burch  va  mas‘uliyatlarini  chuqur  anglab  yetish, 
ko‗nikmalarini 
hosil  qilish,  huquqiy  saviyasi  va  madaniyatini 
yuksaltirishda  davlat  organlari,  ta‘lim  muassasalarigina  mas‘ul  bo‗lib 
qolmay  shu  bilan  birga  jamoat  tashkilotlari  va  boshqa  nodavlat 
tuzilmalarining faollik darajasini ortishini ham taqozo etadi.  
2.Fuqarolik  madaniyati  shakllangan  muhitda  odamlarda  siyosiy 
hayotda  ishtirok  etish  ehtiyoji  paydo  bo‗ladi.  Bunda  kishilar  fuqarolik 
jamiyati institutlariga birlasha boshlaydilar.Fuqarolik madaniyati kuchayib 
borgan  sari  odamlar  siyosiy  jihatdan  faollashib,  partiyalarga  a‘zo  bo‗lish 
tendensiyasi  kuchayadi.  Demak,  siyosiy  partiyalar  a‟zolari  soni  va 
sifatining oshib borishi darajasi ham fuqarolik madaniyatini ko„rsatuvchi 
mezonlardan  biridir.   Fuqarolik  madaniyati  shaxsning  jamiyatdagi  faol 
a‘zosi  sifatida  ma‘lum  haq-huquqlarga  ega  bo‗lish  bilan  birga  o‗z 
zimmasidagi  burch  va  majburiyatlarni  vijdonan  ado  etishdir.  Yoshlarda 

---

155 
 
fuqarolik  madaniyatini  shakllantirishda  -  ularga  mustaqil  davlat 
tuzilmasining xususiyatlari, mamlakatning xalqaro maydonda tutgan o‗rni, 
vatanparvarlik  va  millatlararo  do‗stlik  tuyg‗ulari,  respublikamiz 
iqtisodiyotini  rivojlantirish  yo‗lida  amalga  oshirilayotgan  islohotlar, 
mehnat  an‘analari,  milliy  g‗oya  va  mafkura  asoslari  haqidagi  bilimlarni 
berish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Fuqarolik  madaniyatini  shakllantirish 
yoshlarda  fuqarolik  hissi,  zimmalaridagi  burch  va  majburiyatlarni 
bajarishga  nisbatan  mas‘uliyat,  yot  mafkuraviy  qarashlarni  anglash  va 
unga  qarshi  bo‗lish,  ijtimoiy  faollik  va  fidoyilik  kabi  sifatlarni 
mujassamlashtirgan yaxlit bir tarbiya jarayoni hisoblanadi.  
Fuqarolik  jamiyatining  institutlari  -  o‗zini-o‗zi  boshqarish  organlari, 
nodavlat  va  jamoat  tashkilotlarini  mustahkamlash  hamda  rivojlantirish 
yoshlarning  siyosiy  madaniyatini,  faolligini  oshirishning  muhim 
shartlaridan  biridir. O‗zbekistonda davlat qurilishi va fuqarolik jamiyatini 
erkinlashtirish,  kuchli  davlatdan  kuchli  jamiyatga  o‗tish  vazifalarini 
amalga  oshirishda  har  bir  yoshning  jamiyatda  o‗z  o‗rni  bo‗lishini  bilish, 
eng  muhimi,  o‗zini  jamiyatning  ajralmas  qismi  deb  tushunishi  ulkan 
ahamiyat  kasb  etadi.  Chunki,  jamiyatda  yashayotgan  har  bir  yoshning 
ijtimoiy-siyosiy  faoliyati  mavjud  siyosiy  institutlar,  partiyalar  yoki 
nodavlat  va  jamoat  tashkilotlari  orqali  amalga  oshiriladigan  demokratik 
siyosiy  jarayonlarda  aks  etadi.  Bu,  bir  tomondan,  yoshlarning  siyosiy 
faollik  darajasiga,  ularning  siyosiy  qarashlarni  idrok  etib,  unda  ishtirok 
etishiga bog‗liq bo‗lsa, ikkinchi tomondan, jamiyatdagi mavjud o‗z-o‗zini 
boshqarish  organlari,  nodavlat  va  jamoat  tashkilotlarining  ish  faoliyatiga, 
yoshlarni o‗z atrofiga birlashtirishiga bog‗liq. 
Jamiyat 
hayotining 
demakratlashuvi 
hamda 
mamlakatni 
modernizatsiyalash  jarayonlari  aholining  eng  katta  ijtimoiy  qatlamini 
tashkil etadigan yoshlarning ijtimoiylashishiga hamda ularning tarbiyasiga 
katta  ta‘sir  ko‗rsatadi.  Yoshlar  -  jamiyatning  tub  negizi,  aholining  ilg„or 
qatlami,  kelajakning  ishonchli  egalari  hisoblanadi.  Shu  nuqtai-nazardan 
qaraganda,  har  bir  davr  yoshlarining  bilim  darajasi,  dunyoqarashi,  o„y-
fikri,  ma‟naviy  qiyofasiga  qarab  o„sha  jamiyatning  ertangi  kunini  aniq 
tasavvur  etish  mumkin.  Shu  boisdan  ham  mustaqillikka  erishilgach, 
aniqrog‗i,  1991  yilning  20  noyabrida  "O‗zbekiston  Respublikasida 
yoshlarga  oid  davlat  siyosatining  asoslari  to‗g‗risida"gi  Qonunning  qabul 
qilinishi  bilan  mamlakatimizda  yoshlarga  e‘tibor  masalasi  davlat  siyosati 
darajasiga ko‗tarilgan edi. Ushbu Qonunning 1-moddasida: "Yoshlarga oid 
siyosat  O„zbekiston  Respublikasi  davlat  faoliyatining  ustuvor  yo„nalishi 
bo„lib, uning maqsadi yoshlarning ijtimoiy shakllanishi va kamol topishi, 

---

156 
 
ijodiy  iqtidori  jamiyat  manfaatlari  yo„lida  imkoni  boricha  to„la-to„kis 
ro„yobga  chiqishi  uchun  ijtimoiy-iqtisodiy,  huquqiy,  tashkiliy  jihatdan 
shart-sharoit  yaratish  hamda  ularni  kafolatlashdan  iboratdir",  –  deya 
mustahkamlab  qo‗yilgan  edi. O‗z-o‗zidan,  davlatning  bu  jarayondagi 
asosiy  vazifasi  –  yoshlarning  jamiyatga  turli  xil  salbiy  oqibatlarsiz  kirib 
kelishini  ta‘minlash,  ularning  o‗z  huquq  va  erkinliklarini  to‗la  amalga 
oshirishlarini  kafolatlashdan  iborat.  Bu  esa,  davlatning  yoshlarga  oid 
siyosatini amalga oshirishida o‗z ifodasini topadi.  
2008  yil  7  yanvarda  qabul  qilingan  “Bola  huquqlarining  kafolatlari 
to„g„risida”gi O„zbekiston Respublikasi Qonunining qabul qilinishi milliy 
qonunchilikni  bola  huquqlari  bo‗yicha  xalqaro  andozalar  bilan 
muvofiqlashtirish,  bola  huquqlarini  himoya  qilish  sohasida  tegishli 
dasturlar tuzish, davlat organlari va nodavlat tashkilotlarining bu boradagi 
vazifalari, vakolatlarini va o‗zaro faoliyatini aniqlashtirish, bola huquqlari 
himoyasi mexanizmining ishlashi va amaliy natijalari berishini ta‘minlash, 
shu  sohaga  oid  qonunchilikning  kelgusidagi  rivoji  uchun  keng 
imkoniyatlarga yo‗l ochib berdi.  
Shuningdek,  Oila  kodeksi,  Kadrlar  tayyorlash  Milliy  dasturi, ―Bola 
huquqlarining  kafolatlari  to‗g‗risida‖gi, ―Ta‘lim  to‗g‗risida‖gi, ―Aholini 
ish 
bilan 
ta‘minlash  to‗g‗risida‖gi, ―Jismoniy  tarbiya  va  sport 
to‗g‗risida‖gi, ―Voyaga 
yetmaganlar 
o‗rtasida 
nazoratsizlik 
va 
huquqbuzarliklarning  profilaktikasi  to‗g‗risida‖gi, ―Vasiylik  va  homiylik 
to‗g‗risida‖gi, ―Yoshlarga oid davlat siyosati‖ to‗g‗risidagi (2016 yil 16