Oxirgi variant davrlarga bo`lingan

Eneolit davri. Sarazm, Anov va Zamonbobo madaniyatlari. Tadkikotlar natijalariga Karaganda
tosh va bronza davrlari urtasida mis-tosh (eneolit) davri bulganligi aniklangan. Bu davrda metal!
kurollaming barchasi bronzadan kilinmay sof misdan yasalganligi ma'lum. Urta Osiyoda eneolit davri
nisbiy tarzda mil.avLU ming yillikning oxiri - Щ ming yillikning boshlarini uz ichiga oladi. Bu davrda miss
uzining kimyoviy xossalari (tez eruvchanliq egeluvchanlik) tufayli xujalik xayotda ustunlik kila olinadi.
Ishlab chikarishda avvalgidek tosh kurollar asosiy urinda bulib koldi. SHuning uchun xam bu davr miss-tosh
asri deb yuritiladi. Mezolit oxirida va neolit davrida terib-termachlab ovkat topishdan yovvoyi usimliklarni
ekish va utkazish yuli bilan madaniylashtirish orkali vujudga kelgan dexkonchilik eneolit zamonida yukori
xujalik turiga aylanib bordi. Dexkonchilik bilan uy chorvachiligi ortikcha maxsulot etishtirishga va mol
ayirboshlashni tartibga solishga asos bulgan. Urta Osiyo xududlarida kuyidagi yangi tarixiy madaniy
jarayonlar eneolit davri bilan boglikdir. 1 .Xujalikning boshka xamma turlariga Karaganda xaydam a
dexkonchiliknnng ustunlik kilishi; 2.Toshdan ishlangan kurollar kul bulgan xolda miss kurollarining paydo
bulishi; Z.Katta-kattajamoalarning paxsadan va xom gishtdan tiklangan kata-katta uylari; 4.KuloIchilikda
muxim texnika yututi xumdonlarning ishlatilishi; 5.Utrokchilik xujaligining rivojlanishi. jamoa
birlashmalarining uylari va kurilishda xom gishtning paydo bulishi; b.Turli xayvonlarning loydan yasalgan
va ona-urugi tuzumiga (matriarxatga) xos xaykalchalari; 7.Rangdor sopol buyumlar turli tasvirlar ishlangan
sopol buyumlarnint mavjudligi. YUkori Zarafshon-Panjikent shaxri 15 km garbda joylashgan Sarazm
kishlogi xarobasi eneolit davri dexkonchilik kabilalarining Urta Osiyoning shimoli-sharkiga bulganidan
dalolat berib, kadimgi dexkonchilik axolisining dexkonchilik chegaralarini xam kursatadi.Umumiy maydoni
90 gektar bulgan Sarazm kishlogi xaroblari 10 ta tepalikda joylashib, 4 ta davrga bulinadi. Ular topilmalarga
karab bir-biridan fark kil ad i. Dastlabki ikki davr eneolit, keyingn ikki davr esa bronza davriga oiddir.
Sarazmdan uy-joy va ruzgor-xujalik inshootlari koldiklari ochib urganilgan. Bu erlardan sopol idishlar,
misdan va toshdan ishlangan kurollar (jumladan, tosh ketmonlar), zeb-ziynat buyumlari kuplab topilgan.
Sarazm moddiy topilmalarida Janubiy Turkmaniston, Janubiy Afgoniston, Eron,Xi:ndistonmadaniyatIariga

mansub buyumlar xam bor.UIar eneolit davri kabilalari urtasidagi keng madaniy va iktisodiy alokalardan dalolat beradi.

21. Bronza davri, uning yodgorliklari. Kupchilik tadkikotchilar fikriga Karaganda bronzaning vatani kichik Osiyo va Mesapotamiya bulgan. Kadimgi Misr, Mesopotamiya, kichik Osiyo va Eronning janubi-garbida mil.avv. SH-P ming yillikning boshlarida rivoklangan jamiyat

kengravnaktopali. UrtaOsiyoda bronza davri mil.avv.SH mingyillikdan 1 mingyillikning boshlarigacha bulgan davrni uz ichiga oladi. Bronza asri uchta kata xronologik davrga: ilq rivojlanga va sunggi bronza davrlariga bulinadi. Urta Osiyoning slinmoliy va sharkiy xududlarida mavjud bulgan bronza davri yodgorliklari madaniyati Janubiy xududlaridagi utrok madaniyat ajraiib turadi.Uzbekistan xududida bronza davrida asosan chorvachilik va dexkonchilik bilan shugullangan kabilalarning moddiy-madaniy yodgorliklari Xorazmda 50 dan ziyod ochilgan bulib Tozabogyob raadaniyati nomi bilan mashxur, Xorazmdagi sunggi bronza davriga oid yodgorliklar Amirobod madaniyati nomi bilan mashxur bulib mii.avv. 1X-V1H aerlarga oiddir. Kuyi Zarafslionning bronza davri yodgorliklari Zamonbobo madaniyati nomi bilan ataladi. Uzbekistonning janubidagi bronza davri yodgorliklari kadimgi sugorish xududlari - Ulon buloksoy, SHerobod, Bandixon va Mirshodida topib teksliirilgan. Ular Sopoili madaniyati nomi bilan mashxur. Sopoili xozirgacha Uzbekistondagi dastlabki eng kadimgi dexkonchilik knshlogidir.Uzbekistan xududida chorvador kabilalarga mansub bronza davri kabristoni Samarkand yakinidagi Muminobod kishlogidan topilgan. Kuyi Kdshkadaryodagi Gujayli kabristonidan chorvachilik va dexkonchilik kabiialariga tegisiili bulgan ashyolar, Fargona vodiysi yangiarik \ududidan dexkonchilik buyumlari va dexkonchilik bilan boglik koyatosh suratlar, CHustdan xunarmandchilik va dexkonchilikka oid buyumlar kuplab topilgan.

22.