Öz-özünə alovlanma temperaturu Bayramov Seyfulla Elçin oğlstrreplN

Yanma növləri
Yanma, yavaş oksidləşmə reaksiyasından işıq və ya səs effektlərinin buraxılması ilə müşayiət olunan mütərəqqi, özünü sürətləndirən, "partlayıcı" reaksiyaya sürətli keçiddir.
Alim özünün bacarıqlı olduğunu iddia edir. Otaqdakı havanın tərkibində kiçik dəyişikliklər. Dəyişmək üçün kifayətdir xarici şərtlər bədəndə iz elementləri ilə reaksiya vermək - sonra hüceyrələrin morfoloji təbiəti dəyişir. Bu, cəhənnəm atəşinin birdən-birə son dərəcə səmərəli işləməyə başlayan orqanizmin bir parçasını yandırdığı dramatik bir vəziyyətdə baş verir. Bu, insanların kortəbii özünü yandırması ilə baş verənlərdir, Dr. Hu izah edir. Amerikalı fizik isə insanları özbaşına yanmadan qoruyan bir üsul bilmir.
Yanma yalnız müəyyən şərtlərdə baş verir: kifayət qədər gücün istilik impulsu, müəyyən nisbətdə qəbul edilən yanan bir maddə və oksidləşdiricidən ibarət yanan sistemə təsir göstərir.
Yanacaq sisteminin yerləşdiyi ilkin şərtlərdən və ilkin istilik impulsunun təbiətindən asılı olaraq üç növ yanma fərqlənir: öz-özünə alovlanma, kortəbii yanma, məcburi alovlanma.

Yandırma və yandırma emalatxanasında işçilər mülki mühəndislik, dəniz və nəqliyyat avadanlığı sahəsində tədqiqat və təkmilləşdirmə işləri aparırlar. Yanma və partlayış prosesləri nəzəriyyəsi kafedrasının texniki təchizatı və əməkdaşlarının hazırlığı yüksək keyfiyyətli tədqiqat xidmətlərinə zəmanət verir. Yandırma və yandırma sexində tikinti, dəniz və nəqliyyat, dəmir yolu və avtomobil nəqliyyatında istifadə olunan odadavamlı materialların və məhsulların sınaqdan keçirilməsi sahəsində xarici qurumlar tərəfindən xidmətlər sifariş edilir.

Bu, bütün yanan qarışığın kənardan əlavə xarici təsir olmadan öz-özünə alovlandığı bir temperatura qədər qızdırılmasından ibarətdir.
Bu, müxtəlif daxili ekzotermik fiziki-kimyəvi və ya bioloji proseslərin istiliyinin yığılması səbəbindən baş verir ki, bu da yanmanın baş verməsi ilə başa çatır.


Alışma temperaturu
Minimal temperaturda mayenin üst səthində əmələ gələn buxarların yanar mənbənin təsiri nəticəsində alışmasına - alışma temperaturu deyilir. Bu halda sabit yanmanın yaranması üçün buxar əmələgəlmə sürəti kifayət qədər olmur.
Mayenin alışma temperaturu çox vacib bir parametdir, o mayelərin yanğın təhlükəsizliyinin təsnifatında əsas kimi götürülmüşdür. Bildiyiniz kimi, yanar və asan alışan mayelər bir –birindən fərqləndirilir. Alışma temperaturu bağlı tiqldə 61℃ - dən çox, açıq tiqldə isə 66℃- dən çox olmayanyanar mayelər asan alışan mayelərə aiddir. Alışma temperaturu yüksək olan mayelər isə yanar mayelərə aiddir.
Alışma temperaturunda qısa müddətli mayenin buxarlarının havada yanması yer alır və bu mayenin sabit yanma prosesinə keçməsini təmin edə bilmir. Mayenin temperaturunu qaldırdıqda yanar mayenin buxarlarının təzyiqi elə bir ölçüyə çatır ki, yanar mənbə daxil etdikdə sabit yanma baş verir və bu temperatur alovlanma temperaturu adlanır. Tez alovlanan mayelər üçün o 1-5℃, yanar maddələr üçün isə 30-35 ℃ alışma temperaturundan böyükdür. Mayelərin alovlanma temperaturunda stasionar yanma prosesi yaranır (𝑉𝑏𝑢𝑥. = 𝑉𝑞𝑎𝑦. ).
Yanar maddələrin vacib parametrlərindən biridə öz-özünə alovlanma temperaturudur. Alovlanma temperaturu maddənin elə bir minimal temperaturudır ki, bu temperaturda ekzotermik reaksiya sürətinin kəskin artırılması ilə məşəlli yanma baş verir. Öz-özünə alovlanma temperaturu mayenin yanma təhlükəliliyinin əsas göstəricilərindən biridir. Öz-özünə alovlanma temperaturu nə qədər aşağıdırsa mayenin yanğın təhlükəliliyi o qədər də yüksəlir. Temperatur parametrlərindən əlavə olaraq yanğın təhlükəliliyinin təyini üçün konsentrasiya paramterlərindən istifadə olunur. Yanma baş verən konsentrasiya diapazonu alovun yayılmasının yuxarı və aşağı konsentrasiya hədlərinə malikdir (AYAK və AYYK), diapozonun özü isə alovlanma sahəsini əks etdirir.

Ədəbiyyat
1.Yanma və partlayış nəzəriyyəsi_dərslik(S.R. RƏSULOV, B.Ş. ŞAHPƏLƏNGOVA)
2.http://repositsc.nuczu.edu.ua/bitstream/123456789/9589/1/Maqala%20HFTIFK_R%C9%99hmanl%C4%B12019.pdf
3. https://rt82.ru/az/typology-of-fires/autoignition-temperature-the-combustion-process-and-its-types/
4. https://rt82.ru/az/typology-of-fires/elements-of-the-theory-of-spontaneous-combustion-selfheating-temperature/