O’zbek tili va adabiyoti universiteti O’zbek filologiyasi fakulteti

Binokorlikka xos atamalar.

Darvoza [dәrvәzә]. Eshiy [eshi:] eshik.

Giddi (gъddъ) cheti ma'nosida.

Devor [devәl].

Bo`sag`a [bѳsαg`α – bosag`a] -ostona

Chaldevor – chәlduvәr.

Duradgor – durәdgәr.

Uyning tepasi (ya'ni patalogi) – ship – shъp.

Sinch [sъnch] – Yog`ochli devor .

Tapchan –uy ichidagi suri.

Patalog -ship to`qqiz balor-shipni asosini mahkamlab turadigan yog`ochlar soni to`qqizta bo`ladi, shuning uchun bu uy to`qqiz balor deb ataladi.

Paxsa -uy devorlari loydan qilinsa paxsa deyiladi.

Gulkor shuvog`-uy ichi loy bilan tekis qilib shuvalsa shunday deb ataladi.

Suppa – ya‘ni uyning yuradigan qismi.

Cherdak –uyning tom qismi bo`lib narsalar qo`yish ushun ombor vazifasida ham foydalanish mumkin.

Tom shovug`–uyning shipini ya‘ni tom asosini qamish, shoh-shabba, soman bilan yaxshilab yopib loy bilan shuvash.

Banjakash shuvog`i – devor panja bilan iz qoldiriladi undan keying shuvog` yaxshi chiqishi uchun.

Qum shuvog`- qum bilan shuvaladigan shuvog` turi.

Teraska – [tәraska] – ayvon.

Toponim.

Qaynaquvdъ- Qaynaquvdi(guzar nomi).

Qayrabsollъ - Qayrabsכּldъ(qishloq nomi).

Avazmalъk – Avazmalъk (qishloq).

Ommag`on – Ommag`on(qishloq).

Chorshanbe – Chorshanbe (qishloq).

Miraki – Miraki (shaharcha).

Miraki yani ―Miroqi asosan atrofi tog` bilan o`ralgan tog`li hudud bo`lsa ham, aholisi ko`pligi uchun shaharcha maqomini olgan.

Hisorak - Hisorak(qishloq).

Hisorak qisholog`i tog` nomi bilan ―Hisorak deb nomlangan. Bu qishloq Hisorak tog` hududida joylashgan.

To`damaydon – To`damaydon (qishloq).

Tekislikdagi qishloq nomi To`damaydon deyilishini so`rab billik.

Suvtushar - Suvtushar(qishloq).

G`ilon – G`ilon(qishloq).

Molguzar(aslida Morguzar) - Mכּlguzәr .

Uloch -qishloq Mirakidan keying qishloq nomi.

Yozmon -Miraki hududida joylashgan qishloqcha,yozomon, ya‘ni yozdan omon chiqqan joy.

Takiya -tak tuya, ya‘ni bu joydan ilgari karvon o`tgan va tuyalar karvonsaroyda to`xtab dam olgan.

Etnonim.

Ommag`on – mo`g`ul-turkiy urug`lardan birining nomi.

Miraki – aslida ―Mirhokim‖ bo`lgan kiyinchalik singarmоnizmga uchragan va ―mirakim. Bo`lib bizgacha ―miraki tarzida yetib kelgan.

Barlos – turkiy qabilalardan birining nomi ya‘ni Amir Temur avldidan bo`lganlar.

Juqchi – kichik urug`lardan birining nomi.

Kenagas - turkiy qabilalardan birining nomi.

Xo`jalar – diniy tomondan o`zlarini ulug`lab shunday deydiganlar o`zlarini alohida bir urug` deb bilishadi ya‘ni “eshonlar”.

Lo`li – ko`chmanchi qabila nomi, ularning ikkinchi nomi jugi. Uyg`ur – qadimiy tarixga ega bo`lgan turkiy qabilalardan birining nomi.

Qirg`iz – umumturkiy qabilalardan birining nomi.

Qoraqalpoq - turkiy qabilalardan birining nomi.

Ular XIX asrda Buxoro amiri tomonidan asir qilib keltirilgan va Shahrisabzning Miroqi atroflarida yashashga ruxsat berilgan ekan.

Muso - turkiy qabila-urug`lardan kichikrogining nomi. Ular asosan, chorvador bo`lishadi. Bu urug`, asosan, ko`chmanchi bo`lib ko`proq tog`li hududlarda yashashgan. Hozirda Shahrisabzning o`ttiz foiz aholisini musolar tashkil qiladi.