O’zbek tili va adabiyoti universiteti O’zbek filologiyasi fakulteti

3-savol: Shevada a va ā unlilarining qo’llanishi.
A(a) – оrqa qator, quyi-keng, lablanmagan unli: аnа, аtа, bаlа;
ā (ā)– оrqa qator, quyi-keng, qisman lablangan: āl, āš, bāl
4-savol
Birlamchi va ikkilamchi cho’ziq unlilar saqlangan unlilarga 5 tadan misol yozing.
1. Birlamchi cho'ziqunlilar: Tush~Tu:š, qani~qa:nї,Tish~ti:š,boyagi~baja:gï,ï:š~ish tushdi~tuš:ti
2.Ikkilamchi cho'ziq unlilar:Te:mäs, (tegmas), läj:le(laylak) Rä:mät~rahmat, me:nät~mehnat.


6--savol:
Diftong unlilar bormi? Diftonglashishning qanday shakllari uchraydi?.
Diftonglar o’zbek shevalarida talaffuzda tovush ekskursiyasida boshqa tovush (o’zbek tilida I,y tovushlari) unsurlari va to’xtam hamda rekursiyada asosiy tovush (e/i) talaffuzi saqlanishi diftongdir. Qipchoq shevalarida bu hodisa keng tarqalgan.
ekinči, eški, eki.

1. 
   So’z boshida tovush ortishi
   
2. 
   So’z o’rtasida tovush ortishi
   

Bizda 2-turi ko`proq qo`llaniladi:

Zoir - Zājïr

Xoin - Хājïn
Oila - ājïla
Doim - dājïm


7-savol:
Adabiy tildagi jarangsiz undoshlar shevada qaysi o’rinlarda jaranglilashadi? Misollar yozib, sharhlab bering.

So'z oxirida bazida q undoshi γ undoshiga o’zgaradi. Masalan:

Taroq - Tarāγ
Boshoq - bāšāγ
Ushoq - ušāγ
Tuproq - tuprāγ


K jarangsiz undoshi Y undoshi singari talaffuz etiladi (asosan so’z oxirida):

Terak - teräj

Kerak - keräj
P jarangsiz undoshi M jarangli undoshi singari talaffuz qilinadi
Borayapman - bārajamman
Ketyapman - ketjämmän
8-savol:
Adabiy tildagi jarangli undoshlar shevada jarangsizlanishiga misollar keltiring.


Shahrisabz shevasi Qashqadaryoning boshqa tumanlaridan farq qiladi. Masalan bularni quyidagi misollar orqali ko`rishimiz mumkin.