Texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI 
TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL–XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI
FARG‘ONA FILIALI
“Dasturiy injiniringi va raqamli iqtisodiyot” fakulteti 
“Dasturiy injiniring” yo’nalishi 652-21 guruh talabasi 
“Akademik yozuv 2” fanidan tayyorlagan 
 
 
 
Farg’ona 2023 

---

IT sohasiga oid o‘zbekcha tarjimalar 
xususida
Izoh: IT ("Ay-ti" deb talaffuz qilinadi) – bu, inglizcha "information technologies" – 
axborot texnologiyalari iborasining qisqartmasidir. Bu qisqartma ko'plab tillarda 
shundayligicha qabul qilingan. Xususan, men ham uni o'zbek tilida shundayligicha 
qo'llashni ma'qul ko'raman.
Tan olish kerakki, bundan 5-6 yil oldin biror mobil telefonda yoki kompyuter 
uchun ishlab chiqilgan dasturiy mahsulotda o'zbek tilini ko'rish amri mahol edi. 
Biroq, bugungi kunga kelib bu holat ancha yaxshi tomonga o'zgardi. To'g'ri-da, 31 
million aholisi bor O'zbekistonning 80-85 foizi o'zbek tilida so'zlaganidan keyin, 
bu raqam ko'pchilik xorijiy kompaniyalar uchun ulkan yangi bozor demakdir. 
Xo'sh, hozirda aynan qanday dasturiy mahsulotlar, qanday hujjatlar o'zbek tiliga 
o'girilmoqda? 
O'zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq mamlakat ichkarisida ishlab 
chiqarilgan hamda chet ellardan kirib kelayotgan har qanday dori mahsulotlaridan 
foydalanish ko'rsatmasi hamda yorliqlari o'zbek tilida ham bo'lishi shart qilib 
belgilangan. Shuning uchun bo'lsa kerak, bu sohaga oid tarjimalar ancha oldin 
boshlangan va unga ixtisoslashgan tarjimonlarda yaxshigina tajriba ham yig'ilgan. 
Shuni ham aytib o'tish joizki, tibbiyot sohasiga oid atamalar ko'pincha xalqaro 
atamalar bo'lgani bois, ularni to'liq o'zbekchalashtirish ko'p ham 
ma'qullanavermaydi. Shuning uchun biznikilar qiynalib o'tirmay shunday ruscha 
talaffuz qilinishini "o'zbekchalashtirishadi" qo'yadi. 
Adashmasam, o'tgan yildan boshlab xorijdan kirib kelayotgan elektrotexnika 
jihozlarining foydalanuvchi qo'llanmalari ham o'zbek tilida bo'lishi shart qilib 
qo'yildi. Bu borada shaxsan o'zim ham ko'plab tarjimalarda ishtirok etganman. 
Xususan, Samsung, LG kabi kompaniyalar o'zlarining mobil telefonlari, smartfon 
va planshetlari, televizorlari, maishiy texnika jihozlarining foydalanuvchi 
qo'llanmalarini, kafolat talonlarini iste'molchilarga ikki tilda – rus va o'zbek 
tillarida taqdim etishmoqda. Lekin, bir qiziq holat, Samsung kompaniyasining 
qaysidir bir mahsuloti kafolat talonida "Agar bahsli holatlar kelib chiqadigan 
bo'lsa, ruscha matn asos sifatida olinadi" degan joyini ko'rgandim. 
O'tgan yili men deyarli bir oy davomida Bosch-Siemens kompaniyasi kir yuvish 
mashinalarining foydalanuvchi qo'llanmalarini o'zbek tiliga tarjima qilish 
loyihasida ishtirok etdim. O'shanda bir qiziq holat yuz bergandi. Qo'llanmalarda 
"Washing Machine" – "Kir yuvish mashinasi" deb tarjima qilsak, mijoz "mashina" 
asli ruscha so'z, iltimos, uni o'zbekchalashtiring deb turib oldi. Shundan so'ng, uni 
"Kir yuvish jihozi" deb ishlatdik. O'sha bir oy davomida kir yuvish jihoziga oid 
ko'plab ajoyib tarjimalarga guvoh bo'ldik, xususan: wash – yuvish, rinse – chayish, 
spin – siqish, detergent – kir yuvish vositasi, detergent drawer – kir yuvish vositasi 

---

tortmasi, compartment – bo'lma, softener – mato yumshatkich, dryer – quritkich, 
bleacher – oqartirgich, starching – ohorlash, kraxmallash va h.k. 
Mobil telefonlarning interfeysida o'zbek tilining paydo bo'lishida Nokia 
kompaniyasi eng birinchilardan bo'lib qadam tashlagan. Uning O'zbekiston 
bozorida sotiladigan ba'zi modellarida o'zbekcha menyu o'rnatilgandi. Bu narsa 
ancha oldin, taxminan 2005-yillarda yuz bergani uchun Nokia o'z mobil 
telefonlarida o'zbek kirill yozuvidan foydalangan. Tarjimalar haqiqatan ham yaxshi 
qilingan bo'lib, bu ish yaqin kunlargacha ham davom etdi. Nokia'ning oddiy 
telefonlari uchun interfeysni o'zbekchaga tarjima qilishda so'nggi bir yildan beri 
o'zim ishtirok etyapman. Biroq, Nokia'ni Microsoft sotib olganidan keyin uning 
oddiy telefonlarini ishlab chiqarish to'xtatildi. Shu bilan bu boradagi o'zbekcha 
tarjimalar ham o'z nihoyasiga yetdi. Biroq, uning smartfonlari – Windows Phone 
asosida ishlovchi Lumia smartfonlarida o'zbekcha interfeys mavjud. Bu safar 
o'zbek lotin yozuvidan foydalanildi. Kompaniya Microsoft tomonidan sotib 
olinganidan keyin ham bu tarjimalar davom etmoqda. Microsoft o'zining Windows 
Phone platformasi interfeysini ham o'zbek tiliga tarjima qilishni boshlagan edi. 
Endi bu ikki loyiha birlashtirilsa kerak, menimcha. 
O'z smartfonlariga o'zbekcha interfeysni olib kirgan kompaniyalardan yana biri bu 
– Samsung. Bu yo'nalish bo'yicha kompaniya katta ishlarni amalga oshirmoqda. 
Lekin, uning o'zbekcha tarjimalari sifati unchalik maqtagulik emas. Yaqinda ushbu 
o'zbekcha tarjimalarning tahriri ustida ishlaydigan Samsung xodimi bilan muloqot 
qilgandim. Xudo xohlasa Samsung mahsulotlaridagi o'zbekcha tarjimalarda ham 
oldinga siljish albatta bo'ladi. Lekin, oldindan aytib qo'yay, bu loyihada mening 
ishtirokim hozircha yo'q. 
Aytgancha, LG ham o'z mobil qurilmalariga o'zbekcha interfeysni qo'shishni 
boshlagan. Buni LG G2 smartfoni misolida o'zim guvohi bo'lganman. Tarjimalar 
sifati o'rtacha. 
Softver giganti hisoblangan Microsoft ham o'zining bir nechta dasturiy 
mahsulotlarini o'zbekchalashtirishga ulgurgan. Uning o'zbekcha tarjimalari bilan 
tanishmoqchi bo'lsangiz 
ushbu
 havola orqali Microsoft Language Portal portaliga 
o'ting. Bir narsani ochiq aytaman, Microsoft tomonidan qilingan o'zbekcha 
tarjimalarning aksariyati menga yoqmaydi. Buning ustida aynan qaysi tarjimonlar 
ishlayotganini ham bilmayman. Ularning kulgili o'zbekcha tarjimalari haqida 
Facebook'dagi 
Professional va havaskor tarjimonlar
 guruhida ham ko'plab 
muhokamalar bo'lgan. 
Microsoft o'z dasturiy mahsulotlariga o'zbek tilini kiritishni 5-6 yil oldin 
boshlagan. Xususan, uning asosiy mahsulotlaridan biri – Microsoft Office 2007 
(2010 va 2013) ofis dasturlari paketi ham 
o'zbekchalashtirilgan
. Lekin, bilishimcha 
uning o'zbekcha versiyasidan hech kim foydalanmaydi. Bir paytlar, adashmasam, 
Windows Vista operatsion tizimining ma'lum qismi ham o'zbekchalashtirilgandi. 
Lekin, u ham muvaffaqiyatsiz tarjimalardan bo'lgan. 

---

Menimcha, Microsoft qilgan tarjimalar haqida dastlabki tasavvurga ega bo'lish 
uchun quyidagi rasmning o'zi kifoya qilsa kerak :). Skype ham Microsoft 
korporatsiyasiga tegishli. 
Shu o'rinda Microsoft tarjimonlari qo'llayotgan va menimcha, xato hisoblangan 
usul va tarjimalar haqida ikki og'iz to'xtalib o'tsam. Ulardan biri – biror amal 
bajarilishini bildiruvchi tugma nomlarini o'zbek tilida infinitiv shaklda (-moq 
shaklida) tarjima qilishadi: Delete – Yo'q qilmoq, Add – Qo'shmoq, Cancel – 
Bekor qilmoq va h.k. 
Ikkinchidan, ular ingliz tilidagi kompaniya yoki mahsulot, brend nomlariga o'zbek 
tilidagi egalik va kelishik qo'shimchalarini qo'shishda o'sha nomlardan keyin 
chiziqcha (-) qo'shishadi: Microsoft-ning, Microsoft Office-dan va h.k. Bir 
tomondan ularni tushunishga harakat qilaman, chunki o'zbek tilimizda xorijiy 
kompaniya va mahsulot, brend nomlarini yozishda qo'shtirnoq ichiga olish kerak 
degan qoida bor. Biroq, bu qoida ishlab chiqilganiga qancha vaqt bo'ldi?! Axborot 
texnologiyalari tinmay rivojlanib bormoqda, bizning o'zbek tilimiz qoidalari esa 20 
yil oldingi holatda turibdi. Xudo xohlasa, blogerlar chempionati finaliga chiqsam, 
shu muammolar haqida katta maqola yozmoqchiman. 
Mavzuga qaytsam, xorijiy kompaniya va mahsulot, brend nomlarini qo'shtirnoq 
ichiga olish masalasida. Shaxsan men bugungi kunda bu narsani ma'qullamayman. 
Qo'shtirnoq interfeysni xunuk qilib tashlaydi, bitta gapning ichida 2-3 talab 
qo'shtirnoq bo'lib ketadi. Ayniqsa, bu mobil qurilma ekranida bo'ladigan bo'lsa, 
interfeys lolazorga aylanib ketadi. Uzoqqa bormaylik, ruslar ham bundan o'ziga 
yarasha xulosa chiqarib, bunday nomlarni qo'shtirnoqsiz yozishga o'tgan. 
IT sohasiga oid o'zbekcha tarjimalarning rivojlanishiga eng katta qadamlardan 
birini, shubhasiz, internet giganti Google qo'ydi deb o'ylayman. Google o'zining 
asosiy mahsulotlaridan biri – Google Veb-qidiruv (Google Web Search) xizmatini 

---

ko'ngilli tarjimonlar yordamida o'zbekchalashtirishni bundan 7-8 yil oldin 
boshlagandi. Biroq, 2014-yilga kelib Google O'zbekistonni ham ehtimoliy bozor 
sifatida qarab, o'zbek tilini ham rivojlanayotgan mamlakatlar tillari qatoriga qo'shdi 
va asosiy mahsulotlarini o'zbekchalashtirishni rasman boshladi. Bu, albatta, biz 
uchun juda katta yutuq bo'ldi! 
Ayni vaqtda o'zbek tilida to'liq yoki qisman ishga tushirilgan mahsulotlar sirasiga 
uning Google Veb-qidiruv (Google Web Search), Google Xaritalar (Google Maps) 
va Google Tarjimon (Google Tarjimon) kabi xizmatlari kiradi. Boshqa mashhur 
mahsulotlarni ham o'zbekchalashtirish bo'yicha ish avjida, biroq ular haqida 
hozircha hech qanday ma'lumotni oshkor qila olmayman. Shuni aytishim 
mumkinki, tez orada, Xudo xohlasa, Google'ning yana bir ommabop mahsuloti 
o'zbek tilida ishga tushiriladi.