O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish konsepsiyasida yoritilgan eng muhim muammolardan biri, bu mamlakatning boy mineral-xomashyo resurslaridan rasional va kompleks foydalanishdir

II.Texnologik qism
2.1.Cho’yanni domna pechidan tashqari desulfurizatsiya qilish jarayoni hisoboti.

Berilgan ko’rsatkichlar: Q=110 t/s.

C-2.25%; Si-0.4%-0.7%; Mn-0.9%-1.3%.

, ,

Sintetik shlakning tarkibi:

Shlakning chiqishi

Bu yerda:

- oltingugurtning o’tishi;
- kislorodning aktivligi

Kremniyning yo’qotilishi

Alyuminiyning yo’qotilishi

III. Hayot faoliyati xavfsizligi qismi
Mehnat muhofazasi inson hayoti va salomatligi uchun xavfsiz mehnat sharoitlarini ta'minlashga qaratilgan texnik, sanitariya-gigiyena va huquqiy choralar tizimini o'z ichiga oladi. Ishchilarning sog'lig'ini himoya qilish, kasbiy kasalliklar va ishlab chiqarish jarohatlarini bartaraf etish davlatning asosiy muammolaridan biridir.
Har bir korxona uchun mehnat muhofazasi standartlarini o'z ichiga olgan kasaba uyushma tashkilotlari bilan kelishilgan ichki mehnat qoidalari qoidalari qabul qilindi. Mamlakat tizimi umumiy tarmoqlararo qoidalar va sanoatdan iborat.
Mehnatni muhofaza qilish bo'yicha chap qoidalar. Umumiy qoidalar jihozni mehnat muhofazasi bo'yicha asosiy talablarni va har qanday sanoat korxonasining ishlashini belgilaydi (masalan, sanoat korxonalarini sanitariya standartlari). Kasaba uyushmalariga qo'shimcha ravishda (va ularga parallel ravishda) mehnat muhofazasini nazorat qilish davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi: Gosrortexnadzor (Sanoat xavfsiz ishlashi davlat nazorati), Davlat energetika nazorati davlat sanitariya nazorati. Mehnatni muhofaza qilish sohasida qonuniylikka rioya etilishi ustidan umumiy nazorat Bosh prokuraturaga yuklatiladi.
Turli organlar tomonidan ishlab chiqarilgan hujjatlar, odatda, mehnat xavfsizligini ta'minlaydigan mavjud standartlar tizimini tashkil qiladi.
Agar ish xavfsizligini ta'minlash tartibi ota-tashkilot tomonidan aniqlanmagan bo'lsa, u holda korxona tegishli xavfsizlik qoidalarini ishlab chiqadi va amalga oshiradi. Mehnat xavfsizligi, me'yor va me'yorlar qoidalaridan barcha og'ishlar ishchilarning kafolatlangan xavfsizligi sharoitida tegishli nazorat organlari bilan muvofiqlashtiriladi.
Xavfsizlik, tashkiliy, texnik chora-tadbirlar tizimini va ishlaydigan xavfli ishlab chiqarish omillari ta'sirini oldini olish vositalarini ifodalovchi mehnat muhofazasi bo'limlaridan biri. Xavfsiz ish sharoitlarini tashkil etish tashkilot va texnik faoliyat bilan bog'liq bo'lib, ularni amalga oshirish uchun mas'uliyat muhandislik-texnik xodimlarga tegishli; qo'shimcha nazorat kasaba uyushmalari tomonidan amalga oshiriladi.
Tashkiliy tadbirlarga quyidagilar kiradi: ish boshlagan va xavfsiz va zararsiz ish usullari bo'yicha ishlayotganlarni o'qitish; himoya uskunalaridan foydalanish bo'yicha o'quv mashg'ulotlari; mehnat va dam olish tartib-qoidalarini ishlab chiqish va amalga oshirish. Texnik chora-tadbirlar quyidagilarni o'z ichiga oladi: asbob-uskunalarni hisoblash, loyihalash, ishlab chiqarish va joylashtirish, qulay va xavfsiz mehnat sharoitlarini ta'minlash; himoya qilish, xavfsizlik qurilmalari va to'siqlarni tashkil qilish; signalizatsiya tizimlarini yaratish, ogohlantirish belgilari tizimlarini yaratish; shaxsiy himoya vositalarini yaratish. Xavfsizlik sohasidagi tashkiliy-texnik chora-tadbirlarni amalga oshirish oliy ta'lim muassasalarida zarur tayyorgarlikdan o'tgan keng muhandislik-texnik jamoalarni qamrab oladi.
"Hayotni muhofaza qilish" kursi barcha mutaxassisliklar bo'yicha majburiy fanlarning qatoriga kiritilgan.
Ushbu kurs metallurgiya mutaxassisliklari talabalari uchun ishlab chiqarish tizimida, xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sanitariya tizimida mehnatni muhofaza qilish masalalari, profilaktik tadbirlarni tashkil qilish, asbobsozlik va kadrlarni tayyorlash, jarohatlarni tadqiq qilish va tahlil qilish, shuningdek, portlash va elektr xavfsizligi, radiatsiyaviy xavfsizlik, yuk ko'tarish mexanizmlari xavfsizligini ta'minlash, yong'inlarning oldini olish, ish joylarining ta'sirini kamaytirish, havo va metallurgiya inshootlarida mehnat sharoitlarini loyihalashtirishni tashkil etish uchun bir hovuz. Kasbiy xavfsizlik va sog'liqni saqlash bo'limlari bitiruv loyihasining (ish) majburiy qismi hisoblanadi. Bunday ta'lim tizimi nafaqat ishlab chiqarishda mehnatni muhofaza qilish sohasidagi muayyan vazifalarni hal qilish uchun muhandislar va texniklarni jalb etish uchun sharoit yaratibgina qolmay, balki kelgusida mutaxassislarga tegishli talablarni taqdim etish imkonini ham beradi.
Xavfsizlik, tashkiliy, texnik chora-tadbirlar tizimini va ishlaydigan xavfli ishlab chiqarish omillari ta'sirini oldini olish vositalarini ifodalovchi mehnat muhofazasi bo'limlaridan biri. Xavfsiz ish sharoitlarini tashkil etish tashkilot va texnik faoliyat bilan bog'liq bo'lib, ularni amalga oshirish uchun mas'uliyat muhandislik-texnik xodimlarga tegishli; qo'shimcha nazorat kasaba uyushmalari tomonidan amalga oshiriladi. Tashkiliy tadbirlarga quyidagilar kiradi: ish boshlagan va xavfsiz va zararsiz ish usullari bo'yicha ishlayotganlarni o'qitish; himoya uskunalaridan foydalanish bo'yicha o'quv mashg'ulotlari; mehnat va dam olish tartib-qoidalarini ishlab chiqish va amalga oshirish. Texnik chora-tadbirlar quyidagilarni o'z ichiga oladi: asbob-uskunalarni hisoblash, loyihalash, ishlab chiqarish va joylashtirish, qulay va xavfsiz mehnat sharoitlarini ta'minlash; himoya qilish, xavfsizlik qurilmalari va to'siqlarni tashkil qilish; signalizatsiya tizimlarini yaratish, ogohlantirish belgilari tizimlarini yaratish; shaxsiy himoya vositalarini yaratish. Xavfsizlik sohasidagi tashkiliy-texnik chora-tadbirlarni amalga oshirish oliy ta'lim muassasalarida zarur tayyorgarlikdan o'tgan keng muhandislik-texnik jamoalarni qamrab oladi.
"Hayotni muhofaza qilish" kursi barcha mutaxassisliklar bo'yicha majburiy fanlarning qatoriga kiritilgan. Ushbu kurs metallurgiya mutaxassisliklari talabalari uchun ishlab chiqarish tizimida, xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sanitariya tizimida mehnatni muhofaza qilish masalalari, profilaktik tadbirlarni tashkil qilish, asbobsozlik va kadrlarni tayyorlash, jarohatlarni tadqiq qilish va tahlil qilish, shuningdek, portlash va elektr xavfsizligi, radiatsiyaviy xavfsizlik, yuk ko'tarish mexanizmlari xavfsizligini ta'minlash, yong'inlarning oldini olish, ish joylarining ta'sirini kamaytirish, havo va metallurgiya inshootlarida mehnat sharoitlarini loyihalashtirishni tashkil etish uchun bir hovuz. Kasbiy xavfsizlik va sog'liqni saqlash bo'limlari bitiruv loyihasining (ish) majburiy qismi hisoblanadi. Bunday ta'lim tizimi nafaqat ishlab chiqarishda mehnatni muhofaza qilish sohasidagi muayyan vazifalarni hal qiladi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda talab etilgan sifatli metall olinishini ta‘minlovchi texnologik operastiyalar bevosita agregatning o‘zida uning unumdorligini talafotga olib kelishi holatlarida ular yordamchi sig‘imda (cho‘mich yoki b.) bajariladi, ya‘ni pechdan tashqari yoki ikkilamchi metallurgiya turiga o‘tkaziladi. Ikkilamchi metallurgiyaning asosiy maqsadini maxsus agregatlarda qator texnologik operatsiyalarni odatdagi po‘lat eritish pechlarida o‘xshash masalalarni hal qilishga qaraganda tezroq va samaraliroq amalga oshirish deb ifodalash mumkin.
Hozirgi vaqtda pechdan tashqaridagi metallurgiya usullari bilan ommaviy vazifali yuz millionlab tonna po‘latga ishlov beriladi. Pechdan tashqarida ishlov berish qurilmalari sifatli metallurgiyaning deyarli barcha zavodlarida mavjuddir.
Marten pechlarida, yoyli pechlarda va konverterlarda eritilgan metall ishlov berishga duch kelinadi. Tajriba shuni ko‘rsatdiki, uzluksiz quyish qurilmalarining samarali ishlashi faqat eritishdan eritishgacha tarkibi va harorati bo‘yicha standartli-yuqori sifatli sof (avvalo oltingugurt bo‘yicha) po‘lat bilan ish olib borgandagina ta‘minlanadi. Po‘latga pechdan tashqarida ishlov berish ushbu sharoitlarni ta‘minlaydi.
Konverterli ishlab chiqarishda eng arzon, kremniyi past va kam marganestli cho‘yandan (konverterli eritishning kam Shlakli yoki Shlaksiz texnologiyasi) foydalanishga o‘tish faqat konverterdan chiqariladigan metall agregatdan tashqarida qo‘shimcha tozalanishi holatlarida samarali bo‘ladi. Bu tozalashni pechdan tashqarida ishlov berish ta‘minlaydi. Pechdan tashqarida ishlov berish mavjudligida eng arzon va tanqis bo‘lmagan ferroqotishmalardan, jumladan, po‘latning past uglerodli markalarini ishlab chiqarishdagi yuqori uglerodli ferroqotishmalardan foydalanish mumkin. Pechdan tashqarida ishlov berish usullarini tashkil qilishda ko‘p holatlarda bevosita (to‘g‘ri) legirlash usullaridan foydalanish yoki umuman ferroqotishmalarni sarflamaslik (tabiiy legirlangan rudalardan, ferroqotishmali ishlab chiqarish Shlaklaridan va boshqa ishlab chiqarish chiqindilaridan, masalan, abrazivlilar va b. foydalanish yo‘li bilan) imkoniyati paydo bo‘ladi.
Pechdan tashqarida ishlov berish yuqori darajada sof, gaz va nometall aralashmalar miqdori kam metall olinishini ta‘minlaydi, bu zaxira koeffisienti kattaligini (miqdorini) sezilarli kamaytirish imkonini beradi. Bu jihozlar tayyorlashda metall massasini (sarfini) ancha kamaytirish, mashina, dastgohlar va b.lar og‘irligini kamaytirish imkonini beradi. O‘z navbatida bu ushbu jihozlar va mashinalar bilan ishlashda energiya sarflanishining va b.larning kamayishiga olib keladi.
Shunday qilib, pechdan tashqarida ishlov berish usullaridan foydalanishda olinadigan metallning sifati va ishonchliligi, bir jinsdanligiga amin bo‘lish ortib boradi.
U yoki bu darajada toza po‘lat olish imkoniyatlari konverterli va elektrli po‘lat eritish ishlab chiqarish sharoitlari uchun jiddiy farq qiladi.
Konverterli ishlab chiqarish shunday afzallikka egaki, bunda shixta, asosan, rangli metallar aralashmalari (hech bo‘lmaganda, ularning sezilarli miqdori) bo‘lmagan suyuq cho‘yandan iborat bo‘ladi, biroq, cho‘yanda oltingugurt va fosfor kabi aralashmalarning miqdori oz bo‘ladi. Hozirgi vaqtda metallurglar oltingugurt va fosforni samarali yo‘qotishni ta‘minlovchi cho‘yanga pechdan (domnadan) tashqarida ishlov berishning amaliyotda sinalgan usullariga egadirlar. Cho‘yan va po‘latga pechdan tashqarida ishlov berishning kompleks texnologiyalarini rivojlantirish po‘lat markasining har bir guruhi uchun bir vaqtning o‘zida (fosfor, oltingugurt, gaz miqdori, rangli metallar aralashmalari bo‘yicha po‘latning talab etilgan tozaligiga, shuningdek, aniq mahalliy sharoitlarda alohida operatsiyalarni o‘tkazish uchun xarajatlarga bog‘liq bo‘lgan) bitta va bir nechta operatsiyalarni o‘z ichiga olgan maqbul texnologiyani tanlash imkonini beradi.
Elektrli po‘lat eritish ishlab chiqarishi, asosan, metalloshixta sifatida temir-tersakdan foydalanish bilan bog‘liq. Temir-tersakning alohida ko‘rinishlarida rangli metallar aralashmalarining sezilarli ulushi bo‘ladi. Bunda ushbu aralashmalarning bir qismi eritish jarayonida yo‘qotiladi va chang tutqich qurilmalar bilan tutib qolinadi (masalan, rux, qo‘rg‘oshin, kadmiy va b.). Ushbu aralashmalarni ajratib olish maqsadida temir-tersakka oldindan ishlov berish texnologiyasi keng tarqalmoqda. Bunday holatlarda temir-tersakka va suyuq po‘latga pechdan tashqarida ishlov berishning kompleks texnologiyalari yaratiladi.