O’zbekiston respubliikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Yassi Quyosh kollektorning umumiy ko’rinishi va sxemasi.
A - Quyosh energiyasini yutuvchi qism; B - Suvni isitish hamda uni elektr energiyasiga aylantiradigan qism; 1 - Issiqlikdan himoyalangan qism; 2 - Shisha qatlam; 3 - Fotoelektrik panel; 4- Issiqlik trubkalardagi moddani bug’lanturuvchi soha; 5 - Elektr isitgichli qismlar; 6 - Suzgichlar; 7 - Issiqlikni qabul qiluvchi qatlam; 8 - Issiqlik almashinuvchi bo’lim; 9 - Issiqlik trubkalaridagi suyiqlikni kondensatsiyalanish sohasi.
Oynali havo kollektorlarining oynasini qo’llamaslik iqtisodiy sarfni ancha kamaytirishi ma’lum. Bunday holda kollektor perforli metalldan yasaladi. Qaysiki u qora rangda bo’lsin, bunday material issiqlik almashinuv sifatini yaxshilashga imkon beradi. Bu jarayonning ishlash jarayoni shundan iboratki, metall yetarli darajada tez isiydi. Bunda ulangan ventilyator esa metall qavatdagi tuynuk orqali issiq havoni o’ziga tortadi. Bunday tipli kollektorlar aholi punktlarida ishlatiladi, ko’pincha ularning o’lchami 2,4 – 0,8 m bo’ladi. Bunda qizigan havoning tezligi 0,002 m/s ni tashkil etadi. Hattoki qishning Quyoshli kunida ham kollektordagi havo harorati tashqari bilan taqqoslaganda 28°C gacha farq qiladi. Demak, bunda tashqaridan kelayotgan havo oqimi sifatini yaxshilash lozim. Bunday kollektorlarni sanoatdagi modellarida ularning FIK 70% gacha yetadi, ularning narxini esa ishlatiladigan materiallari hisobiga pasaytirish mumkin.

Oynali havo kollektorining sxemasi.
1- Tiniq qoplama; 2 - Yig’uvchi sirt; 3- Qaytaruvchi ekran; 4- Issiqlik izolyasiyasi;
5 – Korpus.
Quyosh kollektorlarining ishchi haroratini 120 – 250ºC ko’tarish uchun yutuvchi element ostida joylashgan parabolaslindrik qaytargichli konsenratorlardan foydalaniladi. Bunda yanada yuqoriroq harorat olish uchun ushbu qurilma Quyosh bo’ylab avtomatik siljish xususiyatiga ega bo’lishi kerak
Fokusli Quyosh kollektorlarining yuqorida qayd qilingan kollektordan asosiy farqi shundaki, bunda konsentratsiyalangan Quyosh radiatsiyasidan foydalaniladi. Oynali sirtlar yordamida qaytgan Quyosh energiyasi aniq yutuvchi sirtga yo’naltiriladi (1.1.8 – rasm). Bunday kollektordagi harorat yassi kollektor-dagi maksimal haroratdan ham yetarlicha yuqori bo’ladi, biroq shuni yodda tutish lozimki, konsentratorlar to’g’ri Quyosh radiatsiyasidan boshqasini qabul qilmaydi. Demak bulutli iqlim shatoitida ulardan foydalanish imkoniyati yo’q. Bunday tipli kollektor – konsentratorlar ekvatorga yaqinroq hududlarda yaxshi samara bilan ishlaydi.