O’zbekiston respublikasi axborot texnalagiyalari va kommunikatsiyalarni

Yuqori chastotali yarim o‘tkazuvchi diodlar
To‘g‘rilovchi diodlarga o‘xshab, yuqori chastotali YO’D larda ham n-p o‘tishning 
nosimmetrik o‘tkazuvchanligi ishlatiladi. Ular to‘g‘rilovchi diodlarga qaraganda 
ancha yuqori chastotalarda ishlaydi (yuzlab MGs gacha), universal va 

---

impulslilargabo‘linadi. Universal yuqori chastotali diodlar tokning bir 
yo‘nalishdagi yuqori 
сhastotali tebranishlarni olish uchun modulyatsiyalashgan yuqori chastotali 
tebranishlarni amplitudasi bo‘yicha – chastotali modulyatsiya tebranishlarni 
(detektorlash) chastotasini o‘zgartirish uchun qo‘llaniladi. Impulsli diodlar impulsli 
shemalarda almashib ulagich elementi sifatida ishlatiladi. 
YO’D yuqori chastotada ishlaganda diodning inersiyaligiga sababchi bo‘lib, o‘tish 
sig‘imi katta ro’l o‘ynaydi. Agar diod to‘g‘rilovchi sxemaga ulansa, bunda 
sig‘imni 
ta’siri to‘g‘rilash jarayonini yomonlashuviga olib keladi. 
Bundan tashqari, n-p o‘tishga keltirilgan tashqi kuchlanishni bir qismi diodning 
baza qarshiligida qolishi tufayli, to‘g‘rilash samaradorligi pasayadi. Shundan kelib 
chiqadiki, yuqori chastotada ishlaydigan YO’Dni n-p o‘tishlari kichik sig‘imli va 
bazaning kichik qarshiligiga ega bo‘lishi kerak. 
Sig‘imni kamaytirish uchun o‘tish 
maydonini kamaytirishadi
, bazanig qarshiligini 
kamaytirish uchun bazaning qalinligini kamaytirishadi. Yuqori chastotali diodni 
inersion hususiyatlarini kamaytirish talabi va shu sababli o‘tish maydonini 
kamaytirish, bir xil asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilarning xayot vaqti va baza 
qalinligi o‘ta muhim bo‘lishi mumkin, shundanki, agar diod impuls shemada qayta 
ulagich sifatida ishlasa. Qayta ulagich ikki xolatga ega: ochiq va yopiq. Ideal 
holatda qayta ulagich ochiq bo‘lganida qarshiligi nolga teng, qarshiligi cheksiz 
katta bo‘lishi – yopiq bo‘lganida va bir onda bir holatdan ikkinchi holatga o‘tishi 
lozim. Amalda yuqori chastotali diodni yopiq holatidan ochiq holatiga va teskarisi 
qayta ulashlarda 
turg‘un (statsionar) holat bir muncha vaqtdan keyin o‘rnatiladi, uni qayta ula sh 
vaqti deb ataladi va diodning inersion xususiyatlarini ta’riflaydi. Tez qayta 
ulaganda 
inersion xususiyatlari bo‘lishi qayta ulanadigan impulslar shaklini buzulishiga olib 
keladi. Impulsli diodlarni tayyorlashda dastlabki yarim o‘tkazgichga 
rekombinatsiyani 

---

(Au, Cu, Ni) unumli markazi bo‘lgan elementlar kiritiladi, bu esa og‘irligi bir xil 
bo‘lmagan zaryad tashuvchilarni hayot vaqtini kamaytiradi. P-xududini (bazasini) 
qalinligi Np teshiklarni chopish diffuzion uzunligi miqdoriga qaraganda kam 
miqdorigacha kamayadi. Bu bir vaqtda og‘irligi bir xil bo‘lmagan tashuvchilar 
hayot vaqtini va baza qarshiligini kamaytiradi. Yuqori chastotali diodlar 
konstruksiyasi bo‘yicha nuqtaviy konstruksiya ko‘rinishida yoki juda kichik 
maydonli o‘tish yupqa konstruksiyada bajariladi. 
Fotodiodlar. 
Ayrim moddalarga yorug’lik tushganda, energiya modda atomlari tomonidan 
yutilib, elektron – kovak juftini hosil kiladi. Bu moddadan yasalgan material 
uchlariga kuchlanish berilsa, 
elektronlar bir tomonga
, kovaklar ikkinchi tomonga 
xarakat kiladi. Yoruglik intencivligi ortishi bilan tok kuchi ham ortib boradi. 
Fotoelektrik kurilmalar yoruglik ta’sirida kuchlanish hosil kiladi. Odatda ular 
po’tishga ega bo’lib, hosil bo’lgan kuchlanishning musbat qutbi n-soxada bo‘ladi. 
Bu kuchlanish tashqi zanjirga ulansa tok hosil qilishmumkin. Tok yo‘nalishi o’tish 
yo‘nalishiga qarama-qarshi bo‘ladi.Fotodiodlar–yorug’lik ta’sirida elektr tokini 
o’tkazuvchi qurilma sifatida ishlatilishi mumkin. 
Yoruglik diodlar–bu bir yoki bir necha p-n o’tishga ega bo’lgan diod bo’lib, 
undan tok o’tganda o‘zidan yorug’lik chiqaradi.(17-rasm). Bu diodda tok tashuvchi 
zarrachalar elektronlar va kovaklardan iborat bo’lsada, elektronlarning miqdori 
kovaklarga nisbatan ko‘proq bo‘ladi. Elektronlar n soxadan p- soxaga o’tish 
davomida, bir energetik satxdan ikkinchisiga o’tadi. Elektronlar p- soxada kovaklar 
bilan rekombinatsiyalanib o’zlarining ortiqcha energiyalarini yo’qotadi. Bu 
energiya nur sifatida chiqadi. Tok ortishi bilan yorug’lik intensevligi ham ortadi. 
Chiqayotgan nur kengroq fazoga taqsimlanishi uchun diodning nur chiqayotgan 
soxasiga ixcham linza ham o’rnatiladi. Diod materialiga qarab undan ixcham 
nurning rangi ham bo’ladi.