O’zbekiston respublikasi axborot texnalagiyalari va kommunikatsiyalarni



Yüklə 69,56 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/5
tarix25.12.2023
ölçüsü69,56 Kb.
#194048
1   2   3   4   5
yarimo\'tkazgich diodlar va ularning turlari

 
 
 
 
 
 
 


1.Yarim o‘tkazgichli diodlar, ularning tuzilishi va ishlash printsipi 
Yarim o‘tkazgichda aralashma miqdori juda kichik bo‘lganda, katta teskari 
kuchlanish ta’sirida bo’lgan elektronlar va kovaklar neytral yarim o‘tkazgich 
atomining yana bitta kovalent bog’langan elektronini urib chiqarishi mumkin. 
Natijada zaryad tashuvchi zarrachalarning yangi jufti hosil bo‘ladi. Yetarli 
miqdordagi teskari kuchlanishda bunday urib chiqarish ko’chkisimon ko’rinishda 
namoyon bo‘ladi. Qarshiligi kichik yarim o‘tkazgichlarda tunnel orqali tok o’tish 
ko’chkisimon o’tish kuzatiladigan kuchlanishdan kichikroq kuchlanishlarda ro’y 
beradi. Qarshiligi katta bo’lgan yarim o‘tkazgichlarda esa, aksincha.Issikliq ta’sirida 
yorib o’tishda p-n o’tish soxasi qizib, unda asosiy bo‘lmagan tok tashuvchilarning 
ko‘payishi va natijada teskari yo’nalishdagi tokning ortib ketishi kuzatiladi. 
Ko’chkisimon va tunnel orqali yorib o’tishlar diodni ishdan chiqarmaydi. Shu 
sababli bu o’tishda elektron qurilmalarda qo’llaniladi. Issiqlik ta’sirida yorib o’tish 
esa, p-n o’tishni buzadi. Yarim o‘tkazgichli diodlarning ishlash harorat oralig‘iHar 
bir tipik guruhni ta’riflaydigan o‘ziga xos parametrlaridan tashqari ularning maxsus 
belgilanishiga bog‘liq bo‘lmagan barcha YO’Dlar uchun umumiy parametrlari 
mavjud. Ularga quyidagilar kiradi: ishlash harorat oralig‘i, ruxsat beriladigan teskari 
kuchlanish, ruxsat beriladigan to‘g‘rilangan tok, ruxsat beriladigan sochish 
quvvati.Harorat oshgan sari o‘tkazuvchini o‘zining elektr-o‘tkazuvchanligi oshib 
boradi, to‘yinish toki va n
-p o‘tishning buzilish ehtimoli 
oshadi.Yarim o‘tkazgichning 
taqiqlangan zonasi qanchalik keng bo‘lsa, o‘tishni yo‘l
qo‘yiladigan maksimal harorati shunchalik katta bo‘ladi. Masalan, germaniy 
diodlari 
uchun atrof muhitni ruxsat etilgan harorati (-60...+70)C chegaradada, kremniy 
diodlari uchun esa (-60...+125)С chegarasidadir. Harorat pasaygan sari to‘g‘ri va 


teskari qarshiligi oshib boradi, shuningdek kristallning mo‘rtligi oshish tufayli 
mexanik 
shikastlanish 
ehtimoli 
paydo 
bo‘ladi. 
Ruxsat etiladigan teskari kuchlanish Utes.p. odatda ruxsat etiladigan teskari 
kuchlanishdir.Buning 
tushuntirilishi 
shundaki 
n-p 
o‘tish 
maydonining 
kuchlanganligi, 
demak, buzulish kuchlanishi ham o‘tish eniga bog‘liq, u o‘z navbatida 
aralashmalarning konsentratsiyasiga bog‘liq, ya’ni yarim o‘tkazgichni solishtirma 
qarshiligiga. n-p o‘tish qanchalik keng bo‘lsa, yarim o‘tkazgichni solishtirma 
qarshiligi shunchalik katta bo‘ladi va dastlabki materialni solishtirma qarshiligi 
qanchalik 
katta 
bo‘lsa 

ham katta bo‘ladi.Agar katta to‘g‘rilangan kuchlanishni olish kerak bo‘lsa, 
bunda 
ruxsatetilganga
 
qaraganda kattaroq teskari kuchlanish diodga berilgan bo‘ladi, buning uchun 
diodlarni ketma-ket ulanishi qo‘llaniladi. Diodlarni teskari qarshilik miqdorlari bir 
xilbo‘lmaganligi uchun, bunda ketma-ket ulanganda teskari kuchlanishlari diodlar 
orasida notekis taqsimlanadi va kattaroq teskari qarshilikka bo‘lgan diod buzilishi 
mumkin. Bunday bo‘lmasligi uchun har bir ketma-ket ulangan diodni shunday 
miqdordagi qarshilik bilan shuntlantiriladiki, diodlardagi taqismlangan kuchlanish 
shu 
qarshiliklar 
bilan 
aniqlangan 
bo‘lishi 
kerak. 
Tok o‘tganda o‘tish harorati oshishi sababli, bunda ruxsat etilgan tok miqdori 
ruxsat etilgan o‘tish harorati bilan cheklanadi. To‘g‘ril angan tokni ruxsat etilgan 
miqdoridan kattarog‘ini olish uchun, birnechta diodlarni paralel ulash mumkin. 
Diodlar har xil to‘g‘ri qarshilikka ega bo‘lganlari uchun bunda toklar bir tekisda 
taqsimlanadilar va shunda bo‘lishi mumkin -ki, eng kam qarshilikka ega bo‘lgan 
diod orqali yuradigan tok, ruxsat etilgan miqdoridan oshib ketishi mumkin. Shunday 
bo‘lmasligi uchun diodlarni har biri bilan ketma-ket qarshilik ulanadi. 
Eng yuqori ruxsat etiladigan sochish quvvati Rr.e diodning konstruksiyasiga ham, 
atrof muhitni haroratiga ham bog‘liq, ya’ni sovutish sharoitiga bog‘liq. 
Shemalardagi ishchi rejimlarini tanlanganda I



Rr.e bo‘lishi kerak. 
Bu yerda I – diod orqali o‘tadigan tok, U –diodgа ulangan kuchlanish. 


To‘g‘rilovchi diodlar (kuchli diodlar, ventillar) to‘g‘rilolvchi YO’Dlar past 
chastotali (50 kGts gacha) o‘zgaruvchan tokni bir yo‘nalishdagi tokka (o‘zgaruvchi 
tokni to‘g‘rilash) o‘zgartirish uchun qo‘llaniladi. Odatda kichik va o‘rta quvvatli 
to‘g‘rilovchi YO’Dni ishchi chastotalari 20 kGts dan, katta quvvatli diodlarni esa – 
50 Gts dan oshmaydi. n-p o‘tishni to‘g‘rilash maqsadlari uchun ishlatish 
imkoniyatlari 
tokni 
bir 
tomonlama o‘tkazish uning xususiyatlari bilan shartlangan (to‘yinish toki juda kam). 
To‘g‘irlovchi diodlarning tavsif va parametrlarga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
a) 
juda 
kichik 
bo‘lgan 
teskari 
tok; 
b) 
katta 
bo‘lgan 
teskari 
kuchlanish

v) 
katta 
bo‘lgan 
to‘g‘ri 
tok; 
g) 
to‘g‘ri 
tok 
oqqanda 
kuchlanishni 
ham 
kamayishi. 
Bu talablarni ta’minlash uchun to‘g‘irlovchi diodlar yarim o‘tkazuvchi 
materiallarning taqiqlangan zonani katta kengliklaridan tayyorlanadi, bu esa teskari 
tokni kamaytiradi va katta solishtirma qarshiliklardan, bu esa ruxsat etilgan teksari 
kuchlanishni oshiradi. To‘g‘ri yo‘nalishda katta toklarni va kuchlanishni kam 
tushushini olish uchun n-p o‘tish maydonini oshirish va baza qalinligini oshirish 
kerak. 
To‘g‘rilovchi diodlar katta solishtirma qarshilikka ega bo‘lgan germaniy (Ge) va 
kremniy (Si) dan tayyorlanadi, bunda Si – eng istiqbolli materialdir. Si taqiqlangan 
sohasi katta bo‘lgani uchun, kremniy diodlari ancha marotaba kam teskari toklarga 
ega, ammo to‘g‘ri kuchlanishni kamayishi kattaroq, ya’ni teng quvvatda yuklanishga 
beradigan kremniy diodlarni energiya yo‘qotishi ko‘proq bo‘ladi. 
Kremniy diodlar
 
katta teskari kuchlanishlarga va to‘g‘ri yo‘nalishda katta tok zichligiga ega. 

Yüklə 69,56 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin