O’zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Farg’ona filiali

Multiservisli abonentlarga kirish tarmog'ining asosiy tushunchalari (MSAD)

ISADning asosiy tushunchalari
Multiservisli abonentlarga kirish tarmog'i (MSN) - bu tarmoqning yagona arxitekturasidan foydalangan holda oxirgi foydalanuvchilar (tizimlar) va transport tarmog'i o'rtasida heterojen trafikni uzatishni qo'llab-quvvatlovchi tarmoq deb tushuniladi, bu esa uskunalar turlarini kamaytirish va yagona standartlarni qo'llash imkonini beradi.
ISAD arxitekturasi va funktsiyalari uchta xizmat turini qo'llab-quvvatlashi kerak:
Ovozli uzatish (ovozli, telefon, ovozli pochta va boshqalar), - ma'lumotlarni uzatish (Internet, faks, fayllarni uzatish, elektron pochta, elektron to'lovlar va hk);
Video axborot uzatish (talab bo'yicha video, teleko'rsatuvlar, videokonferentsiyalar va hk). Multiservisli kirish tarmoqlarini rivojlantirish konsepsiyasi asosan ikkita yo'nalishni o'z ichiga oladi:
Mavjud abonent liniyalaridan foydalanishni kuchaytirish;
Yangi texnologiyalardan foydalangan holda kirish tarmoqlarini qurish.
ISAD texnologiyalari
ISADda qo'llaniladigan texnologiyalarni turli usullar bilan tasniflash mumkin. Ushbu usullardan biri - uzatish vositasiga muvofiq texnologiyalarni ikki guruhga bo'lish:
Simli; Simsiz.

1. 
   Simli foydalanish (to'liq yoki qisman) jismoniy davrlar. U mis juftligi, koaksiyal kabel, optik tolali aloqa, elektr uzatish tarmoqlari va boshqalar bo'lishi mumkin. Ular orasida mis juftliklari yordamida kamida ikkita nuqtai nazardan qiziqarli bo'lgan bir guruh texnologiyalarni ajratish mumkin. Birinchidan, ular bir qator yangi infokommunikatsiya xizmatlarini qo'llab- quvvatlaydilar. Ikkinchidan, an'anaviy jismoniy sxemalardan foydalangan holda, ushbu texnologiyalar yangi xizmatlarga bo'lgan talab past darajada bo'lsa ham, kirish tarmog'ini yangilash xarajatlarini kamaytirishi mumkin.
   

Simli texnologiyalarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
Umumiy telefon tarmog'i (PSTN) abonentlariga ko'rsatiladigan xizmatlar;
Integratsiyalashgan xizmatlarning raqamli tarmoq (ISDN) xizmatlaridan foydalanish texnologiyalari;
Digital Subscriber Line Technologies - xDSL (o'ralgan mis jufti - muvozanatli simi); LAN texnologiyalari (o'ralgan juftlik, koaksiyal kabel va optik tolali kabel);
Optik kirish texnologiyalari OAN (optik tolali kabel);
Kabel televizion tarmoqlari (KTV) texnologiyalari (koaksiyal va optik tolali kabellar); Kollektiv kirish texnologiyalari (elektr ta'minoti tarmoqlari, simli radioeshittirish tarmoqlari);
Ushbu guruhda simsiz abonent liniyalarining fizik sxemalar (WLLx) bilan birlashtirilgan texnologiyalarini ham ta'kidlash lozim. Bunday holda, ikkita simli jismoniy davrlarga o'tish "x" nuqtasida amalga oshiriladi. Ushbu texnologiyalar ko'pincha qishloq joylarida qo'llaniladi.
Ushbu guruhdagi texnologiyalar tasnifi 2.1-jadvalda keltirilgan.

2. 
   Simsiz aloqa - simli aloqa imkoniyatlarini to'ldiruvchi va kengaytiradigan va sizga barcha turdagi axborot xizmatlarini amalga oshirishga imkon beradigan radioaloqalarga asoslangan: telefon xabarlarini uzatish, ma'lumotlar almashinuvi, video tasvirlarni uzatish.
   

Sim texnologiyasi .
2.1-jadvalda keltirilgan simli texnologiyalarni batafsil ko'rib chiqamiz.
Telefoniya xizmatlarini ko'rsatish uchun umumiy telefon tarmog'i (PSTN) yaratilgan. Abonentlarning PSTN xizmatlarining cheklangan to'plamiga kirishi telefon aloqalarini o'rnatish algoritmlariga muvofiq ishlaydigan uskunalar (telefon va faks apparatlari va modemlar) yordamida mis juftlariga asoslangan aloqa liniyalari orqali amalga oshiriladi.
ISDN (Integrated Services Digital Network) - bu integral xizmatlarning raqamli tarmog'i - elektron raqamli aloqa tarmog'i. ISDN tarmoqlariga kirish nosimmetrik abonent kabeli orqali ham amalga oshiriladi, ammo PSTN bilan taqqoslaganda taqdim etiladigan xizmatlar doirasi ancha katta.
XDSL-ning rivojlanishi o'ralgan mis juftligi orqali signal uzatish usullarining rivojlanishini aks ettiradi. Ushbu texnologiyalar keng ko'lamli multimedia xizmatlaridan foydalanish imkoniyatini beradi. Bozorda xDSL texnologiyalarini standartlashtirish va targ'ib qilishda turli xalqaro tashkilotlar (ITU, ANSI, ETSI, DAVIC, ATM Forum, ADSL Forum) ishtirok etmoqda. Ushbu texnologiyalarni kichik guruhlarga bo'lish mumkin: simmetrik va assimetrik xDSL kirish. Birinchisi asosan korporativ sektorda qo'llaniladi, ikkinchisi mo'ljallangan
Jadval 2.1 - Tel texnologiyalari tasnifi

Sim texnologiyasi
PSTN	telefon faks modem PD ajratilgan liniyasi
ISDN	ISDN-BRA ISDN-PRA
LAN texnologiyalari	Ethernet oilasi	Ethernet Fast Ethernet Gigabit Ethernet
Tokeng Ring oilasi	Token halqasi HSTR
FDDI oilasi	VDSL (EoV) orqali FDDI CDDI SDDI Ethernet
XDSL oilaviy texnologiyalari	Nosimmetrik	IDSL HDSL SDSL SHDSL MDSL MSDSL VDSL va boshqalar.
Asimmetrik	ADSL RADSL G.Lite ADSL2 ADSL2 + VDSL va boshqalar.
Optik kirish texnologiyalari	Faol FTTx tarmoqlari	FTTH FTTB FTTC FTTCab va boshqalar.
Passiv xPON tarmoqlari	APON EPON BPON GPON va boshqalar.
Kabel televideniesi texnologiyasi	DOCSIS 1.0 DOCSIS 1.1 DOCSIS 2.0 Evro-DOCSIS J.112 IPCable-Com paketli kabel
Umumiy tarmoq texnologiyalari	- HPNA 1.x - HPNA 2.0 - HPNA 3.0
Elektr tarmoqlari asosida	Home Plug 1.0 spetsifikatsiyasi
Kabelga asoslangan	EFM

birinchi navbatda individual foydalanuvchilarga xizmatlar ko'rsatish uchun.
Xizmatlarning eng katta hajmi foydalanuvchiga OAN (Optik Kirish Tarmoqlari) optik kirish tarmoqlari - faol (FTTH, FTTB. FTTC, FTTCab) yoki passiv PON (Passiv optik tarmoqlar) yordamida taqdim etilishi mumkin. FSAN (Full Service Access Network) xalqaro konsortsiumi eng yangi kirish texnologiyalari va xususan, optik texnologiyalarni yaratish va ilgari surish bilan shug'ullanadi.
Kollektiv kirish tarmoqlari (ACN) ko'p qavatli uylarda yashovchi individual foydalanuvchilar uchun nisbatan arzon Internetga ulanishni tashkil qilish uchun mo'ljallangan. Umumiy foydalanish g'oyasi uylarda mavjud bo'lgan kabel infratuzilmasidan foydalanish (burama mis juftligi, radio uzatish tarmoqlari, elektr simlari). Internetga ulangan uyda trafikni konsentratori o'rnatilgan. Hubni transport tarmog'ining xizmat ko'rsatish tuguniga ulash uchun turli xil texnologiyalardan
(PON, FWA, sun'iy yo'ldosh va boshqalar) foydalanish mumkin. Shunday qilib, umumiy foydalanish tarmoqlari gibrid bo'lib, umumiy foydalaniladigan tarmoqlarning o'zlarini ham, transport transportini ta'minlaydigan tarmoqlarni ham birlashtiradi.
Kabel televizion tarmoqlari (KTV) dastlab koaksial kabelga asoslangan tarqatish tarmoqlari orqali foydalanuvchilarga televizion dasturlarning uzatilishini tashkil etish uchun mo'ljallangan va bir yo'nalishli sxema bo'yicha qurilgan.

90. 
    yillarning boshlarida gibrid KTV tarmoqlari - Gibrid Fiber Coaxial (HFC) asosida multimedia xizmatlariga kirish uchun interaktiv tarmoqlarni yaratish texnologiyalarini yaratish va amalga oshirishga ko'plab, ammo muvaffaqiyatsiz urinishlar qilingan. HFC tarmoqlarini ommaviy tarqatish 1997 yilda DOCSIS (Data Over Cable Service Interface Specification) standarti paydo bo'lganidan keyin boshlandi.
    

Foydalanuvchilarga mahalliy tarmoq resurslariga kirishni ta'minlash uchun LAN texnologiyalari ishlab chiqilgan. Foydalanuvchilarning boshqa manbalar (Internet, korporativ tarmoqlar va boshqalar) xizmatlaridan foydalanishlari uchun zamonaviy mahalliy tarmoqlar gibrid texnologiya yordamida quriladi va LANning o'zi va transport tarmoqlariga LAN ulanishini ta'minlaydigan tarmoqlarni birlashtiradi.