O‘zbekiston respublikasi davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi fiskal instituti guruh: ss-m-2M-23 talabasi Xamrayeva Umida Ismatjonovn

Ishsizlik holati Amerika Qo'shma Shtatlarida

Amerika Qo'shma Shtatlaridagi ishsizlik holati kuchli iqtisodiy muassasalar va shartlar bilan bog'liq ravishda o'zgaradi. Ishsizlik darajasi va tahlili bir nechta faktorlarga bog'liq bo'lib, bunday faktorlardan ba'zilari quyidagilardir:

1. 
   Iqtisodiy bozor holati: Amerika iqtisodiyoti nazariy bozor ekonomikasi asosida rivojlanib kelgan. Bu holatda ishsizlik darajasi, iqtisodiy sikllar va kon'kursning ta'siri bilan o'zgaradi. Daromad va ish o'rinlari bozorida yuzaga keladigan o'zgarishlar, sanoat sohasidagi avtomatizatsiya va yangi texnologiyalar ish joylarida ishlab chiqarishni ta'minlash, ishlab chiqarish tizimi bozorini tasiri bilan ishsizlik darajasi o'zgaradi.
   
2. 
   Iqtisodiy krizlar: Iqtisodiy krizlar, moliyaviy institutlarning qarshilik qilishi, bozor ustida noqulayliklar, korporativ sohada tartibsizliklar va boshqa sabablar ishsizlik darajasini oshirishi mumkin. Krizlar va katta iqtisodiy turliq salbiy tajovuzlar, korporativ sohada ish joylari yopilishi yoki ishchilarni to'xtatish kabi holatlar ishsizlik darajasini oshiradi.
   
3. 
   Demografik o'zgarishlar: O'zgaruvchanliklarga bog'liq demografik o'zgarishlar, ishlab chiqarishda o'zgarishlarga olib keladi. Bunda, yosh avlodning ish bilan ta'minlanishi, emek bilan ishlash tizimining o'zgarishi, emek bilan ishlash uchun zarur malakani o'rganish va o'zgartirishning zarur bo'lishi, harakatga keltirish mumkin.
   
4. 
   Sektoral o'zgarishlar: Amerika Qo'shma Shtatlarida sohalarning o'zgarishi, sanoat, xizmat ko'rsatish va boshqa sohalarda bo'lishi mumkin. Sanoat sohasidagi rivojlanishni texnologik avtomatlashtirishlar, ko'p texnologiyali sohalar rivojlanishi, xizmat sohasidagi kengayishlar va o'zgarishlar ishsizlikni ta'sir qiladi.
   
5. 
   Iqtisodiy siyosat: Iqtisodiy siyosat, soliq siyosati va boshqa iqtisodiy qarorlar ishsizlik holatini ta'sir qiladi. Iqtisodiy stimulyatsiyalar, investitsiyalar, yangi sohalar rivojlanishi va ish yaratishning dastlabki imkoniyatlari, siyosiy va iqtisodiy barqarorlik, sarmoya muhitining ko'rsatkichlari, ish haqini belgilash va sanoat sohasidagi innovatsiyalar ishsizlikni o'zgarishlantirishda o'zining o'rnini o'z ichiga oladi.
   

Shu bilan birga, Amerika Qo'shma Shtatlaridagi ish bilan ta'minlanishning o'ziga xos aspektlari, yashil iqtisodiy rivojlanishga, sarmoya muhitiga investitsiyalarga, korporativ sohada innovatsiyalarga, xususiy sohalar va sohalarning integratsiyasiga katta e'tibor berish orqali ishsizlik darajasini pasaytirishga qaratilgan.
Amerika Qo'shma Shtatlarida ishsizlik holati o'zining markaziy iqtisodiyotining yuritilishi va boshqa o'ziga xos omillariga bog'liq ravishda o'zgaradi. Ishsizlik darajasi turli faktorlarga, masalan, iqtisodiy sikllanishlar, soha rivojlanishi, texnologik o'zgarishlar va siyosiy faktorlarga bog'liq ravishda o'zgartirish ko'rsatishi mumkin.
Bajarilgan yangi statistika va ma'lumotlarga ko'ra, Amerika Qo'shma Shtatlaridagi ishsizlik darajasi odatda bir nechta ko'rsatkichlar bilan ifodalangan. Bu ko'rsatkichlar orasida umumiy ishsizlik darajasi, yoshlarni qamrab olishning darajasi, etnik guruhlar, buyuk shaharlar va mintaqalarda bo'lgan ishsizlik darajasi, ma'lumot va kommunikatsiya sohasidagi sohalarning ishsizlik darajasi kabi ko'rsatkichlar kiritilishi mumkin.
Amerika iqtisodiyotida bozorga ega sohalar, masalan, korporativ soha va xizmat sohasi, mavjud ish o'rinlarini yaratishda muhim rol o'ynaydi. Shuningdek, tarixiy ravishda bo'lib kelgan texnologik o'zgarishlar, avtomatizatsiya va robototexnika kabi faktorlar ham ish o'rinlarining o'chirilishiga olib kelgan natijalardan biri bo'lib hisoblanishi mumkin.
Amerika Qo'shma Shtatlaridagi ishsizlik darajasi siyosiy va iqtisodiy qarorlar, sarmoyadorlik tarixi, bozor o'zgarishlari va dunyo iqtisodiy holati bilan ham bog'liq bo'lishi mumkin. Iqtisodiy sikllanishlar, moliyaviy siyosat, iqtisodiy stimuluslar, sarmoyadorlik muhitining o'zgarishi va boshqa ko'rsatkichlar ishsizlik darajasini ta'sirga olish mumkin.
Ishsizlik darajasini pastga tushirish va ish o'rinlarini yaratish, yuqori sifatli ish imkoniyatlari, texnologik rivojlanishlarga moslashtirish va sarmoyadorlik tarixi bilan samarali iqtisodiy muvaffaqiyatlar erishish uchun iqtisodiy va siyosiy qarorlar bilan hamkorlik qilinishi muhimdir. Bu bilan birga, ta'lim va o'qitish tizimini yanada rivojlantirish, mahalliy va xalqaro savdo aloqalarini kengaytirish, start-uplar va innovatsiya bo'limlarini o'zgartirish kabi usullar ishsizlik darajasini pasaytirishga yordam berishi mumkin.
Ishsizlik holati Amerika Qo'shma Shtatlarida har yili o'zgarib boradi. Ushbu mamlakatning katta iqtisodiyotiga va ko'pbarobar sanoat va xizmat sohasiga ega bo'lishi sababli, ishsizlik darajasi hamma davlatlar bilan solishtirilganda muhim bo'lishi kutiladi. Ishsizlik statistikalarining to'plangan ma'lumotlarga qaraganda, Amerika Qo'shma Shtatlarida ishsizlik darajasi ko'pincha aylanib keladi va birinchi o'rtalamaga qarab 5% dan 10% gacha bo'lishi mumkin.
Ishsizlik darajasi ko'plikka qaramay, qo'shma shtatlarda katta shaharlar va mintaqalar ishga joylashgan sohalar bo'lib, uning darajasi shahar va mintaqalarga qaraganda qishloq va qishloq xo'jaligiga nisbatan past bo'ladi. Bunda soha va kasbiy xususiyatlari bilan bog'liq ravishda farq qiladi. Masalan, texnologik innovatsiyalarni qabul qilish kerakligi sababli, IT sohasi va texnologik sohalarda ish beruvchilar uchun ko'plab ish o'rinlari mavjud bo'lishi mumkin, shuningdek, sohadagi professional mahoratlar va talablar bilan ham bog'liq ravishda ish o'rinlarining ko'proq bo'lishi mumkin.
Amerika Qo'shma Shtatlaridagi ishsizlik holati ko'plik va minoriya toplumlari o'rtasidagi o'zaro farqliliklarni ham o'z ichiga oladi. Masalan, Afroamerikalilar, Hispanicslar, Amerika o'tganliklarining bazi qatorlari va boshqalar qatorida ishga kirish, ishni saqlash va uning sifatini oshirish yo'li bilan bog'liq tizimlar orqali qo'lidagi muammo yuzasidan ishsizlikdan ko'proq ta'sir olishadi.
Amerika Qo'shma Shtatlarida ishsizlikni kuchaytirish, yangi ish o'rinlari yaratish va ish tashkilotlarini yaxshilashga qaratilgan sarmoyalar va siyosiy qarorlar amalga oshiriladi. Ishsizlikni kamaytirishning yo'li sifatida, iqtisodiy rivojlanishni ko'paytirish, sarmoyadorlikni rag'batlantirish, ta'lim tizimini yanada mustahkamlash va kasbiy mahoratlarni rivojlantirish, ish bilan bog'liq qonun hujjatlarni yaxshilash va sarmoya muhitini kuchaytirish kabi ko'plab masalalar ortiqcha e'tibor beriladi.
Ishsizlik holati Amerika Qo'shma Shtatlarida har yil o'zgarib borayotgan muhim muddatli o'zgarishlar bilan belgilanadi. Ishsizlik darajasi turli iqtisodiy va sotsial faktorlarga bog'liq ravishda o'zgarib chiqadi.
Ishsizlik statistikalarini bilish uchun ko'p ma'lumotlar mavjud bo'lsa-da, ular o'z vaqti bilan yangilanishi mumkin. 2021 yilning sep­tem­bri­da, Amerika Qo'shma Shtatlarida ishsizlik darajasi qo'shimcha xizmatlar sohasidagi rivojlanish va korxonalar orasida ishchi talabining o'sishiga qarab 4.8% bo'lib hisoblandi. Bu daraja iqtisodiy tiklanish va pandemiya davridagi o'zgarishlarga misol bo'lishi mumkin.
Ishsizlik darajasi Amerika Qo'shma Shtatlaridagi geografiyaga va iqtisodiy hududga bog'liq ravishda o'zgarib chiqadi. Masalan, katta shaharlar, qishloq xo'jaligi sohasi va tashkilotlar orasidagi ishsizlik darajasi o'zaro farq qilishi mumkin. Bunda sotsial va iqtisodiy tashkilotlar, siyosatlar va iqtisodiy usullar ishsizlik darajasini tasir qilishi mumkin.
Ishsizlikni tahlil qilishda barcha ish faoliyat turlari va sohalarini o'z ichiga olgan statistikalar, xalqaro va iqtisodiy holatlar, sotsial muhit va iste'molchilar xususiyatlari kabi ko'plab faktorlarni o'z ichiga oladi. Ishsizlikni kamaytirishga qaratilgan to'plamlar, korxonalar va hukumatning sotsial dasturlari, siyosatlar va investitsiyalar bu holatni o'zgartirishga ta'sir qilishi mumkin.
Bundan tashqari, ish bilan ta'minlash va ish-talabning mosligi, xalqaro savdo munosabatlari, mahsulot va xizmatlar sohasidagi talab, texnologik rivojlanish va innovatsiyalar, sanoat va xizmat sohalaridagi ish o'rinlari va shartnoma tizimi, ta'lim va professional bilimlarning yo'naltirilishi ham ishsizlik holatini ta'sir qiladigan muhim asosiy faktorlardan ba'zilaridir.
Ishsizlikni o'zgartirishga yo'naltirilgan politikalar, sotsial himoya tizimlari, bo'sh ish o'rinlarini to'ldirish va yangi ish o'rinlari yaratish, ta'lim va reabilitatsiya dasturlari, iqtisodiy diversifikatsiya va investitsiyalar, tadbirkorlikning oshirilishi va tashqi vaqtchilik munosabatlarni rivojlantirish ham ishlab chiqilishi mumkin.
Amerika Qo'shma Shtatlaridagi ishsizlik holati o'z vaqti bilan o'zgarib chiqishi mumkin va bu holatni tahlil qilish uchun aktual ma'lumotlardan foydalanish tavsiya etiladi.
Amerika Qo'shma Shtatlarida ishsizlik holati mustaqil iqtisodiyotning tabiiy qismidir va bir nechta o'zgaruvchilar bilan bog'liqdir. Ishsizlik darajasini tushuntirish uchun bir nechta ma'lumotlar kiritish mumkin:

1. 
   Ishsizlik darajasi: Amerika Qo'shma Shtatlarida ishsizlik darajasi o'zgartirishli bo'lishi bilan ajralib turadi. Bu statistik ma'lumotlar xukukiy ishga kirish imkoniyatlari mavjud bo'lgan va ish qidirayotgan, ammo topa olmagan va ishsizlar sonini ko'rsatadi.
   
2. 
   Iqtisodiy kuzatishlar: Iqtisodiy kuzatishlar, moliyaviy institutlar va boshqa ma'lumotlar, ishsizlik darajasini hisobga olish uchun birlamchi manbalar hisoblanadi. Bundan tashqari, ishsizlik statistikasi qo'shma shtatlar va mahalliy darajalarda ajratiladi.
   
3. 
   Iqtisodiy sikllar: Amerika iqtisodiyoti sikllar bilan ajralib turadi va bu sikllar ishsizlik darajasini ta'sir qila oladi. Masalan, iqtisodiy bozorga yoki soha bo'ylab bozorga qarshi yoki soha bo'ylab bozorga vaqt o'tkazilganda ishsizlik darajasi o'sishi mumkin.
   
4. 
   Sarmoya sohasi va korporativ faoliyat: Sarmoya sohasi va korporativ faoliyat ishsizlik darajasini ta'sir qilishi mumkin. Korporativ ishlab chiqarishda qisqa ish vaqtlari, avtomatlashtirish va effektiv texnologiyalar ishga kerak bo'lgan ish o'rinlari sonini kamaytirishi mumkin.
   
5. 
   Demografiya va pendeldalik: Demografiya va pendeldalik o'zgaruvchilari ham ishsizlik darajasini ta'sir qila oladi. Masalan, yo'lovchi va qurilish bo'lmagan hududlarda ishga kirish va ish bilan bog'liq qismlarni tanlash imkoniyati cheklanganliklari ishsizlik darajasini oshirishi mumkin.
   

Shunga qaramay, ishsizlik holati o'zgaruvchan bo'lgan tufayli uni taxmin qilish va tahlil qilish qiyin bo'lishi mumkin. Ishsizlik darajasi va uning sabablari oliy iqtisodiy institutlar, xukumat va boshqa tahlilchilar tomonidan kuzatib boriladi.