O’zbekiston respublikasi joqarí bilimlendiriw, PÁn hám innovatsiyalar ministrliǵI

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI JOQARÍ BILIMLENDIRIW , PÁN HÁM INNOVATSIYALAR MINISTRLIǴI

A
JINIYAZ ATINDAǴI NUKUS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI

MAGISTRATURA BO’LIMI
70110201-Tálim hám tarbiya teoriyasi hám metodikasi(mektepke shekemgi tálim)
“Maktabgacha ta’limni tashkil etish”
páni lekciya sabaǵinan 2-kurs magistran
Abdiyazova Amanbike Aitniyazovnanıń
ashıq sabaq islenbesi
Nukus-2023

3-tema: Mektepke shekemgi tálimdi rawajlandırıw hám qarjɪlay támiyinlew.

Joba :
1. Smetani júrgiziwdiń qásiyetleri.

2. Rejelestiriwdiń tiykarǵı basqıshları hám túrleri.
3. MSHBSHde joybarlawdıń alıp barılıwı
Sabaq mákseti:Sabaq otiw processi menen tanisiw, ko’nlikpeler iyellew, sabaq otib u’yreniw.
Oqıw procesiniń nátiyjesi. Dars mazmuni jaqsi alıp barildi. AKT dan paydalanip taza temani tusintirdim.Otilgen temani bekkemlew ushın soraw-juwap metodinan paydalandim.
Kórgezbeli qurallar: AKT, A4 formatdag’i qag’az, ren’li stikerler, tarqatpa materiallar
Qollanılatuǵın pedagogıkalıq texnologiyalar:” Aqliy hujum”, “Insert”,”, “Tusinikler analizi” metodinan paydalandim.

Smetada mektepke shekemgi tálim shólkeminiń barlıq ǵárejetleri hám ǵárejetler qaplanatuǵın derekler, byudjet ajıratılǵan qarjıları hám ata-analar qarjları kórsetiledi.

Jazǵı salamatlastırıw ilajların ótkeriw ushın bólek smeta dúziledi. Islep shıǵarıw kórsetkishlerin anıqlawda shólkem toparlarındaǵı balalar sanı, shólkemde balanıń bolıw waqıtı neshe saat islewine qaray jumıstı túrine de ayrıqsha itibar beriledi. Smeta tómendegi bólimlerdı óz ishine aladı :
1-bólim. Mıynet haqı.
2-bólim. Mıynet haqına salıstırǵanda ajıratılǵan qarjılar.
3-bólim. Mekeme hám xojalıq ǵárejetleri.
4-bólim. Oqıw-úyreniw hám xızmet ǵárejetleri.
5-bólim. oqıw -úyreniw, kitapxana hám oyınshıqlar satıp alıw.
6 -bólim. Awqatlandırıw ǵárejetleri.
7-bólim. Ásbap -úskene hám inventarlar satıp alıw.
8-bólim. Jay hám imaratlardıń kapital remonti.
9 -bólim. Basqa ǵárejetler.
10 -bólim boyınsha taǵamnama dúziw ushın balalardı awqatlandırıwǵa mólsherlengen aqsha kiritiledi.
Bul aqshalardıń muǵdarı 1 balaǵa kúnlik awqatlanıw ushın belgilengen pul norması hám jıl dawamında awqatlandıratuǵın balalar sanına qaray belgilenedi. Bunda balalar baqshasınıń túri, islew saatı álbette esapqa alınadı. Awqatlantırıw norması Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw, Finans ministrlikleri tárepinen belgilep beriledi. Awqatlanıwǵa ajratılatuǵın aqsha muǵdarın anıqlaw ushın bir balaǵa kúnine sarplanatuǵın awqat baxasın túrli mektepke shekemgi tálim hám yasli toparları boyınsha jámi bala kúnine kóbeytiw kerek. Mektepke shekemgi tálim shólkeminiń smetasına baqsha xızmetkerleriniń awqatlanıwı ushın aqsha ajıratıw názerde tutıladı. Bul xalıq tálimi bólimleri, finans bólimleri tárepinen ayrıqsha dizim boyınsha ámelge asırıladı. Bunda xızmetkerler aqsha tólew esabına balalar shólkemlerinde awqatlanıwları múmkin. Smeta ámel etetuǵın jıl hám shólkem qaysı aqsha menen támiyinleniwi jazıp qóyıladı.
Smetada mektepke shekemgi tálim shólkeminiń barlıq ǵárejetleri hám bul ǵárejetler qaplanatuǵın derekler: byudjetten ajıratılǵan qarjılar hám ata-analar qarjları kórsetiledi.
Jazǵı salamatlastırıw ilajların ótkeriw mektepke shekemgi tálim shólkemleriniń ǵárejet smetasına kirgizilmeydi. Bunday ilajlar ótkeriletuǵın jaǵdaylarda olardı ámelge asırıw menen baylanıslı qosımsha ǵárejetler ushın bólek smeta dúziledi. Sonıń menen birge, balalar baqshasında ata-analar aqshası esabı boyınsha da bólek smeta dúziledi.
Smeta Ózbekstan Respublikasında klassifikatsiyalanǵan ǵárejet bólimlerı Finans ministrligi tárepinen tastıyıqlanǵan hújjetler boyınsha dúziledi. Smetada shólkem kelesi jılǵa esaplab shıqqan jámi hám de bólek bólimler boyınsha ǵárejetler summası ámeldegi jılǵa tastıyıqlanǵan ǵárejetler summası menen hám smeta qashan dúzilip atirǵanlıǵına qaray ótken dáwirdegi haqıyqıy ǵárejetler muǵdarı menen kiritilgen ózgerisler esapqa alınǵan halda salıstırıstırıladı.
Kórsetilgen maǵlıwmatlardı salıstırıwda smetani dúziw barısında júz bergen shetleniwlerdi anıqlaw, bul setleniwlerdiń sebebin tabıw, sol tiykarda kelesi jılǵı ǵárejetler muǵdarın tuwrı belgilew kerek.
Mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemleri smeta dúziw waqtında taǵı shólkemniń kelesi jılǵı jumıs kórsetkishleri (topar hám balalar sanınıń artıwı, balalardıń shólkemde bolıw waqıtı hám t.b.) boyınsha ózi boysınatuǵın joqarı shólkemdiń kórsetpelerine ámel etedi. Smetaga kiritilgen ǵárejetler smeta blankasında keltirilgen esap -kitaplar menen tiykarlanǵan bolıwı shárt.
Smetaǵa esap -kitaplar menen birge mektepke shekemgi tárbiya shólkemleri jaylasqan jay haqqında ulıwma maǵlıwmatlar (onıń kvadratı, maydanı, qizdırıw sisteması, vodoprovod, kanalizaciya bar ekenligi) hám shólkemniń kólemine tiyisli kórsetkishler (topar balalar sanı hám t.b. ) da keltiriledi. Smetaga mektepke shekemgi tárbiya shólkeminiń pedagog, medicinalıq hám basqa xızmetkerleri tarifikatsiya dizimi álbette qosımsha etiliwi shárt. Usı dizim eki nusqada dúziledi.
Smeta joybarı tiyisli qosımshalar menen mektepke shekemgi tálim shólkemleri tárepinen belgilengen múddetke joqarı shólkemlerge eki nusqada, zárúr bolǵan jaǵdaylarda bolsa úsh nusqada jiberiledi)
Joqarı shólkem mektepke shekemgi tálim shólkeminiń smetasın qabıl etip alǵannan keyin, eń jaqsı smetanıń tuwrı dúzilgenligin, smetada barlıq grafalar toltırılǵanlıǵın, ayırım bólimlar boyınsha háreket summaları tiyisli esap -kitaplar menen baylanısqanlıǵın anıqlaydı.
Barlıq esap -kitaplar kórip shıǵılǵannan, hár bir bólim boyınsha ǵárejetler anıqlanǵannan hám byudjet esabınan qaplanatuǵın ǵárejetler byudjette anıq maqsetler ushın ajıratılǵan summaǵa teń halǵa keltirilgennen keyin mektepke shekemgi tálim shólkeminiń smeta hújjetine jámi ǵárejetler (bólek modda boyınsha hám hámmesi), sonıń menen birge, byudjet hám de ata-analar aqshası esabına qaplanatuǵın ǵárejetler jámi kvartallar boyınsha tastıyıqlanǵan smetaǵa qaray bólip jazıp qóyıladı. Smeta joqarı shólkem tárepinen qabıl etilgennen keyin mektepke shekemgi tálim shólkemi ǵárejetleri hám ata-analardan túsetuǵın aqshanı kvartallar boyınsha bólistirip, esap -kitap etip qóyadı.
Ǵárejetlerdi bólistiriwde bazı bir ǵárejetlerdiń máwsimlik harakterda bolıwı (janar may tayarlaw, palız eginlerin jiynaw, remontlaw jumısları hám t.b. ) esapqa alınıwı shárt. Egerde, balalar sanınıń kóbeyiwi názerde tutılǵan bolsa, bunıń menen baylanıslı ǵárejetlerdiń jumsalıwına (mıynet haqı, balalardı awqatlantırıw hám t.b. ) tiyisli kvartallar ǵárejetleri muǵdarında óz ańlatpasın tabıwı kerek. Smetanıń bir nusqası shólkemde, ekinshi nusqası joqarı shólkemde qaladı, úshinshi nusqası bolsa oraylasqan buxgalteriyaǵa, awıl Keńesine, finans bólimi hám basqalarǵa beriledi.
Smetanıń tastıyıqlanıwı smeta hújjetiniń birinshi betine arnawlı jazıw menen rásmiylestiriledi. Usı jazıwda háreketlerdiń jámi summası, xızmetkerlerdiń mıynet haqı fondı, smeta tastıyıqlanǵan kún kórsetiledi. Keyininen smetanı tastıyıqlaǵan joqarı shólkem baslıǵı qol qoyadı, onıń qolı mekeme pechatı menen bekkemlenedi. Smetanı tastıyıqlaǵan shólkem oǵan ózgeris kirite aladı. Bul ózgerisler joqarı shólkemniń, shólkemge jibergen arnawlı jazıwına tiykarlanıp rásmiylestiriledi.
Qadaǵalaw ushın sorawlar
1. Neshe jastan balalardan suwretti tolıq sáwlelendiriwi talap etiledi?
2. Tárbiyashınıń shınıǵıwǵa tayınlıǵı qanday basqıshlarda ámelge asıriladı?