O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiya vazirligi

2. Tabiiy suvning umumiy qattiqligini aniqlash.
Tabiatda toza suv uchramaydi, uning tarkibida qandaydir moddalar aralashgan bo’ladi. Suvning qattiqligi- Sa²⁺ va Mg²⁺ ionlari bolishi bilan bog’liq xoldagi xossalar yig’indisidir. Agar bu ionlarni kontsentratsiyasi katta bo’lsa, suv qattiq, agar kam bo’lsa yumshok suv deyiladi. Suvning qattiqligini kompleksometrik titrlash yo’li bilan aniqlash agrokimyoviy va texnik analizlarda ko’p qo’llaniladi.
Tabiiy suvning qattiqligi 1 l suvdagi kaltsiy va magniy ionlarini milli gramm- ekvivalentlari soni yig’indisiga teng. Tekshirilayotgan suvga ammoniylik bufer eritma qo’shish bilan uning muxiti rN =10 ga yetkaziladi. Indikator vazifasini qora erixrom T bajaradi, Sa²⁺ va Mg²⁺ ionlari bilan to’q qizil rangli suvda eruvchan komplekslar hosil qiladi.
Sa²⁺+Nlnd^2- = Salnd^- +N⁺
to’q qizil
Mg²⁺ + Hlnd^2- =Mglnd ^- + H⁺
to’q qizil

Hosil bo’lgan kaltsiyli kompleks birikmaning beqarorlik konstantasi 3,0· 10⁶, magniyniki 1 ·10^-7 .Trilon B bilan Sa²⁺ va Mg²⁺ ionlarining hosil qiladigan komplekslarining beqarorlik konstantasi nisbatan kichik ( kaltsiyli kompleks uchun 2.7· 10^-11 , magniyligi uchun 2·10^-9 ) Ana shu sababli bu metall ionlar bilan indikator orasida hosil bo’lgan kompleks birikma kompleksion III tasirida parchalanadi va beqaror komplekslar urniga barkaror komplekslar hosil bo’ladi.

Salnd^- Na ₂[ H₂T_r] = Na₂ [ Ca T_r] + Nlnd^2- + H⁺
To’qqizil ko’k zangori

Mglnd + Na ₂[ H₂T_r] = Na₂ [Mg T_r] + Nlnd^2- + H⁺

^{to’qqizil ko’k zangori}
Ekvivalent nuqtada eritmaning to’q qizil rangi eritmada indikator anionlarini tuplanishi natijasida ko’k ( zangori) tusga o’zgaradi. Suvning umumiy qattiqligi 1 l suvdagi Sa²⁺ va Mg²⁺ ionlarini milli gramm ekvivalent soni bilan ifodalanadi. Suvning umumiy qattiqligi (K) quyidagi formula yordamida xisoblanadi.

Aytaylik tabiiy suvning 100 milli litrini titrlash uchun urtacha 19,60 ml 0,04075 n. Kompleson III eritmasi sarflangan bo’lsa, suvning qattiqligi