a) Tsilindrik g’ildirakli uzatmalar xisobi.
Yetaklovchi g’ildirak diametri quyidagicha topiladi:
bu erda, d1 - yetaklovchi val diametri. U quyidagicha aniqlanadi:
, mm bu erda, N1 - yetaklovchi valdagi quvvat
n1 - aylanishlar soni
Yetaklanuvchi g’ildirak diametri quyidagicha topiladi:
Talab etilgan siquvchi kuch quyidagicha aniqlanadi:
So`ngra esa g’ildiraklar eni quyidagicha topiladi:
bu erda, - gildirak materialini xisobga oluvchi koeffitsient.
Lekin, shart saqlanishi zarur.
b) Konussimon gildirakli uzatmalarni xisoblash tartibi bilan tanishib chiqamiz. Odatda, gildiraklarning konus yasovchi burchaklari yigindisi 900 ni tashkil qiladi, ya`ni:
bu erda, - yetaklovchi gildirak konuslik burchagi
- yetaklanuvchi gildirakning konuslik burchagi
Uzatmaning uzatish soni quyidagicha aniqlanadi:
Etaklovchi gildirakning o’rtacha diametri quyidagicha topiladi:
bu erda, dv1 - etaklovchi valning diametri. U esa quyidagicha aniqlanadi:
Aylanishlar tezligi quyidagicha topiladi:
Variatorlar o'zgaruvchan uzatishlar nisbatiga ega bo'lgan friksion uzatmalardir. Friksion variatorlar konstruktiv jihatdan turli-tuman bo'lib (16.4-rasm), sanoatning ko'pgina tarmoqlarida keng qo'llaniladi. Bundan tashqari friksion variatorlar oraliq zvenosiz (16.4-rasm- a, b.d,g-) hamda oraliq zvenoli (16.4-rasm e, f h, j, i) turkumlarga ajratiladi.
Friksion variatorlardan nafaqat yetaklanuvchi valning (g'ildirakning) burchak tezligini pog'onasiz ravon o'zgartirish, balki teskari tomonga aylantirish (reverslash) uchun ham foydalaniladi.
