O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent arxitektura qurilish universiteti,, shahar qurilish va xo’jaligi ‘’kafedrasi

I-BOB
Metrologiya haqida umumiy ma'lumotlar
Metrologiya, fizikaviy o'lchash va nazorat sohasidagi ilm-fan va amaliyotning bir qismidir. Uning asosiy maqsadi, obyektiv, aniqlik va tartibot asosida o'lchovlar va nazoratning amalga oshirilishini ta'minlashdir. Metrologiya, sanoat, sayohat, texnika, energiya, kimyo, biologiya, tibbiyot, oziq-ovqat, muhandislik sohasida, shuningdek, hukumat va xizmat ko'rsatish sohasida keng qo'llaniladi.
Quyidagi muhim nuqtalarni metrologiya haqida umumiy ma'lumotlar bilan tanishtirish mumkin:
O'lchash: Metrologiya o'lchov usullari va vositalarini o'rganish bilan bog'liqdir. O'lchovlar, fizikaviy katta xossalarga ega bo'lgan birikmalar va o'lchov vositalari yordamida amalga oshiriladi. Metrologiya, o'lchovlar jarayonida ishlab chiqarishning aniqlik, tartibot va obyektivligini ta'minlashni maqsad qiladi.
Standartlar: Metrologiya standartlar, o'lchov jarayonida yordam beruvchi ko'rsatkichlardir. Ularning asosida o'lchovlar to'g'risida kelajakda kelishi kutiladigan kelishuvlar, boshqa sohalardagi o'lchovlarni solishtirish va moslashtirish amalga oshiriladi. Xalqaro metrologiya tashkilotlari, umumiy qabul qilingan standartlar tizimini rivojlantirish, harmonizatsiya qilish va standartlarni ta'lim berish bilan shug'ullanadi.
Kalibratsiya: Metrologiya, kalibratsiya jarayonini amalga oshirishda muhim rol o'ynaydi. Bu jarayon, o'lchov vositalarini bir nechta boshqa kalibratsiya asboblariga moslashtirish va ulardagi xatolarini aniqlashni o'z ichiga oladi. Kalibratsiya natijalaridan foydalanib, o'lchov vositalaridagi xatolar minimal darajada saqlanadi, shuningdek, ishlab chiqarish tarmoqlarida aniqlik va tartibotning ta'minlanishi uchun kalibratsiya amalga oshiriladi.
Sertifikatlashtirish: Metrologiya tashkilotlari, ishlab chiqarish tarmoqlaridagi mahsulotlarning va xizmatlarning sifatini tasdiqlash uchun sertifikatlar berishda ishtirok etadi. Sertifikatlashtirish jarayoni, metrologiya standartlariga muvofiqligini va ishlab chiqarishning aniqlik va
Metrologiya tasavvuri, o'lchovlar va nazorat sohasidagi amaliyotni tashkil etishda, obyektiv, tartibot va aniqlik asosida amalga oshirishga oid tushuncha va prinsiplardan iboratdir. Ushbu tasavvur, o'lchovning sifatini, o'lchov vositalari va jarayonlarni, standartlarni va kalibratsiya, sertifikatlashtirish va nazoratning muhimligini o'z ichiga oladi.
Metrologiya tasavvuri quyidagi muhim nuqtalardan iborat bo'lishi mumkin:
Aniqlik: Metrologiya, obyektivlik va aniqlik prinsiplari asosida amalga oshiriladi. O'lchovlar, to'g'ri, to'liq va ishonchli natijalarni olish uchun ilm-fan, standartlar, protseduralar va vositalardan foydalanishni talab qiladi.
Obyektivlik: Metrologiya, o'lchov jarayonlarida obyektivlik prinsiplariga amal qiladi. Bu, o'lchovlarni shaxsiy, subjektiv fikrlardan bevosita tashqariga qilishni, boshqa shaxslarning o'lchovlariga solishtirishni va natijalar yig'indisiga erishishni talab qiladi.
Tartibot: Metrologiya, o'lchovlar va nazorat faoliyatini tartibga solishni talab qiladi. Bu tartibot, standartlar, protseduralar, metodlar va kalibratsiya jarayonlarining mavjudligini, amalga oshirilishini va muvaffaqiyat bilan bajarilishini ta'minlayadi.
Standartlar: Metrologiya, o'lchovlar uchun standartlar tizimini o'rnatadi va rivojlantiradi. Standartlar, o'lchovning qonuniy va jismoniy xossalari, to'g'risida kelajakda amal qiladigan kelishuvlar, moslashtirish va solishtirish amalga oshirishda yordam beradi.
Kalibratsiya va sertifikatlashtirish: Metrologiya, o'lchov vositalarini kalibratsiya qilishni va ularga sertifikatlar berishni talab qiladi. Kalibratsiya, o'lchov vositalarining to'g'ri ishlashini, xatolarni aniqlashni va ularni moslashtirishni ta'minlaydi. Sertifikatlar esa o'lchov vositalarining aniqlik va tartibotiga oid ma'lumotlarni tasdiqlaydi.
Metrologiya tasavvuri, sanoat, laboratoriya, texnika va boshqa sohalarda o'lchovlar va nazoratning obyektiv, aniqlik va tartibot asosida o'tk
Metrologiya, o'lchovlar va nazorat sohasidagi amaliyotni tashkil etishda maqsadga yo'naltirilgan ilm-fan va ko'nikmalar jamiyatidir. Uning asosiy maqsadi, obyektiv, tartibot va aniqlik asosida o'lchovlar va nazoratning amalga oshirilishini ta'minlashdir. Metrologiya, quyidagi maqsadlarni o'z ichiga oladi:
Obyektivlikni ta'minlash: Metrologiya, o'lchovlar va nazorat jarayonlarida obyektivlik prinsiplarini amalga oshirishni maqsad qiladi. Bu, o'lchovlarning shaxsiy, subjektiv fikrlardan bevosita tashqariga o'tkazilishini, boshqa shaxslarning o'lchovlariga solishtirishni va natijalar yig'indisiga erishishni talab qiladi.
Aniqlikni ta'minlash: Metrologiya, o'lchovlar va nazorat faoliyatlarining yuqori darajada aniqlik bilan amalga oshirilishini ta'minlashni maqsad qiladi. Bu, o'lchov vositalarining va jarayonlarining aniqlik darajasini yuksaltish, o'lchov natijalarining to'g'riligini, to'liqligini va to'g'ri qiymatlanishini ta'minlashga xizmat qiladi.
Tartibotni ta'minlash: Metrologiya, o'lchovlar va nazoratning tartibotli va moslashtirilgan amalga oshirilishini ta'minlashni maqsad qiladi. Bu, standartlar, protseduralar, metodlar va kalibratsiya jarayonlarining mavjudligini, amalga oshirilishini va muvaffaqiyat bilan bajarilishini ta'minlayadi. Tartibot, o'lchovlar va nazorat faoliyatlarining yuqori sifatli, ishonchli va qonuniy bo'lishini ta'minlashda muhim rol o'ynayadi.
Qabul qilish va ta'kidlash: Metrologiya, o'lchovlar va nazorat faoliyatlarining qonuniy normativlarga mos kelishini va ulardan foydalanishni ta'minlashni maqsad qiladi. Bu, qonunlar, standartlar va sertifikatlashtirish jarayonlari orqali o'lchovlar va nazoratning to'g'ri, adolatli va amalga oshirilishini ta'minlayadi.
Metrologiya maqsadi, ishlab chiqarish, sanoat, laboratoriya, texnika, sifatni ta'minlash sohasida aniqlik va tartibotni muhofaza qilish, va umumiy tashkilotlar orasida qonuniy normativlarga rioya qil
Metrologiya sohasining ahamiyati oldukcha kengdir. Quyidagi sabablardan dolayı bu soha önemlidir:
Sifat va ishonchni ta'minlash: Metrologiya, ishlab chiqarish va xizmatlar sohasida sifatni ta'minlash uchun asosiy bir vosita hisoblanadi. O'lchovlar va nazorat, mahsulotlar va xizmatlar to'g'riligini, to'liqligini va jismoniy xossalarni ta'minlashni ta'minlashda kritik ahamiyatga ega.
Tartib va muvaffaqiyatni ta'minlash: Metrologiya, o'lchovlar va nazoratning tartibotli va muvaffaqiyatli amalga oshirilishini ta'minlaydi. Standartlarni qabul qilish, kalibratsiya, sertifikatlashtirish va nazorat jarayonlarini o'rnatish, muvaffaqiyatli ishlab chiqarish jarayonlarini ta'minlash va sanoat tarmoqlarida ishlab chiqarishning tartibot va obyektivligini ta'minlashda muhim rol o'ynayadi.
Xavfsizlik va ehtiyojlar bilan moslashish: Metrologiya, xavfsizlikni ta'minlashda va ehtiyojlar bilan moslashishda muhim ahamiyatga ega. Kimyo, tibbiyot, energiya va boshqa sohalarda o'lchovlar va nazorat, ma'lumotlarning to'g'riligini, tashqi va ichki sabablardan kelib chiqqan xavfsizlik talablarini bajarishda muhim rol o'ynayadi.
Innovatsiya va rivojlanish: Metrologiya sohasidagi innovatsiyalar va rivojlanishlar, yangi o'lchov vositalarini, usullarini va standartlarni ishlab chiqish orqali sifatni yuksaltishga yordam beradi. Bu, texnik rivojlanishni ta'minlashda, yangi texnologiyalar va tizimlarni ishlab chiqarishda, yangi sohalarda o'lchovlarni qo'llashda kritik muhim ahamiyatga ega.
Xalqaro hamkorlik va ma'lumot almashish: Metrologiya, xalqaro hamkorlik va ma'lumot almashishni ta'minlashda muhim rol o'ynayadi. Xalqaro metrologiya tashkilotlari, standartlarni harmonizatsiya qilish, o'lchovlar va nazorat sohasida xalqaro tan erkaklari bilan ishlash, ma'lumot almashish va tajribalar almashish bilan shug'ullanadi.
Metrologiya sohasining ahamiyati, sifat, obyektivlik, tartibot, xavfsizlik, innovatsiya va xalq
Metrologiya standartlari, o'lchovlar va nazorat sohasida o'lchovning to'g'riligini, to'liqligini va tartibotini ta'minlash uchun belgilangan qonuniy, texnikaviy va amaliy normativlardir. Bu standartlar, metrologiya sohasida keng qo'llaniladigan amalga oshirish hujjatlari hisoblanadi. Ular quyidagi rollarni o'ynayadi:
Ma'lumotni tasdiqlash: Metrologiya standartlari, o'lchovlar va nazorat jarayonlarida foydalanish kerak bo'lgan ma'lumotlarni tasdiqlayadi. Ular o'lchovlar, kalibratsiya, sertifikatlashtirish, nazorat protseduralari va boshqalar kabi sohalarda to'g'ri amalga oshirishni tasdiqlayadi.
Boshqarish jarayonlarini tartibga solish: Standartlar, metrologiya sohasidagi boshqarish jarayonlarini tartibga solishga yordam beradi. Ular o'lchovlar va nazorat jarayonlarini boshqarish, protseduralarni rivojlantirish, ish rejalarini belgilash, kalibratsiya va sertifikatlashtirishning amalga oshirilish tartibini ta'minlash va ma'lumot almashishni boshqarishda kritik ahamiyatga ega.
Qonuniy talablar bilan moslashish: Metrologiya standartlari, o'lchovlar va nazorat faoliyatlarini tartibga solishda qonuniy talablarni ko'rsatadi. Ular o'lchov usullari, o'lchov vositalari, standartlar, kalibratsiya, sertifikatlashtirish va nazorat jarayonlariga oid talablarni aniqlash va ularga rioya qilishda muhim ahamiyatga ega.
Kelishuv va solishtirishda o'rtashtiruvchi bo'lish: Metrologiya standartlari, o'lchovlar va nazorat faoliyatlarida kelishuv va solishtirish jarayonlarini o'rtashtiruvchi vazifa bajaradi. Ular o'lchov natijalarining solishtirish, o'lchov vositalarining moslashtirishini ta'minlash, o'lchovlar o'rtasidagi muqobilanishlarni belgilash va sifatni yuksaltishda o'rtacha platforma bo'lib xizmat qilishadi.
Hamkorlik va tan erkaklarning koordinatsiyasi: Metrologiya standartlari, xalqaro hamkorlik va tan erkaklarning koordinatsiyasini ta'minlashda muhim rol o'ynayadi. Ular xalqaro metrologiya tashkilotlari bilan ishlashni, standartlarni harmonizatsiya