O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent arxitektura qurilish universiteti,, shahar qurilish va xo’jaligi ‘’kafedrasi

II-BOB
Metrologiya sohasidagi eng muhim xalqaro tashkilotlar

Metrologiya sohasida eng muhim xalqaro tashkilotlar quyidagilardir:

International Organization of Legal Metrology (OIML): OIML, metrologiya sohasidagi eng katta xalqaro tashkilotlardan biridir. U shuningdek, sanoat mahsulotlarining o'lchov va tekshirishning obyektivligi, standartlarni ishlab chiqarish va joriy etish, kalibratsiya va sertifikatlashning tartibga solish kabi muhim masalalarda ko'rsatuvlar beradi.
Bureau of Weights and Measures (BIPM): BIPM, metrologiya sohasida xalqaro standartlar va o'lchovlar tashkilotidir. Ular, Uluslararası Standart Sistemi'ni (SI) yuritish, xalqaro metrologiya laboratoriyalari va institutlarini birlashtirish va o'lchov vositalarini kalibratsiya qilishning yuqori darajada aniqlik va ishonchlilik darajasi ta'minlashda katta rol o'ynaydilar.
International Electrotechnical Commission (IEC): IEC, elektr texnikasini xalqaro standartlarga moslashishda muhim ahamiyatga ega bo'lgan tashkilotdir. Ular, elektr texnikasini o'lchov qilish, kalibratsiya qilish, elektr energiyasini ishlab chiqarish va uni boshqarish, elektr texnikalarni sertifikatlash va ta'minlash kabi masalalarda standartlar va ko'rsatuvlar taqdim etish bilan shug'ullanadilar.
International Laboratory Accreditation Cooperation (ILAC): ILAC, metrologiya laboratoriyalari va sertifikatsiyalash tashkilotlari orasida hamkorlikni ta'minlashda katta rol o'ynaydi. Ular, laboratoriyalar va sertifikatsiyalash agentliklari uchun xalqaro akkreditatsiya to'g'risida yo'riqnoma tuzish, akkreditatsiyalashning tashkiliy va amaliy jarayonlarini belgilash, kalibratsiya va sertifikatlashning yuqori darajada aniqlik va obyektivligini ta'minlashda xizmat ko'rsatishadi.
International Accreditation Forum (IAF): IAF, sanoat tashkilotlari va sertifikatsiyalash agentliklari uchun xalqaro akkreditatsiyalashning tashkiliy koordinatsiyasini o'z zimmasiga olgan tashkilotdir. Ular, sertifikatsiyalash va laboratoriyalarining akkreditatsiyasini oshirish, sertifikatsiya va akkreditatsiya jarayonlarining o'rnatilishi va sertifikatlanishning yuqori darajada aniqlik va obyektivligini ta'minlashda katta rol o'
Kalibratsiya va Metrologiya Konvensiyasi (CIPM), metrologiya sohasida xalqaro hamkorlikni ta'minlash va standartlarni boshqarishda katta ahamiyatga ega bo'lgan bir tashkilotdir. CIPM, International Bureau of Weights and Measures (BIPM) bilan birga ishlaydigan va OIML, IEC, ILAC, IAF va boshqa xalqaro metrologiya tashkilotlari bilan hamkorlik qiladigan tashkilotdir.
CIPM, BIPMning qo'llab-quvvatlash tashkilotidir va CIPM tomonidan rahbarlik qilinadi. Uning asosiy maqsadi, Uluslararası Standart Sistemi'ni (SI) yuritish va metrologik ko'rsatuvlar, standartlar va kalibratsiya protseduralarini joriy etishdir.
CIPM, metrologiya sohasidagi eng muhim masalalar bilan bog'liq qarorlar va tavsiyalar ishlab chiqish, xalqaro standartlarni tuzish, kalibratsiya va o'lchovlar sohasidagi yangiliklarni kuzatish, standartlarni rivojlantirish, ko'nikmalarni taqdim etish va xalqaro metrologiya tashkilotlari bilan hamkorlikni ta'minlashga oid masalalar bilan shug'ullanadi.
CIPM, standartlar tuzish, o'lchov vositalarining kalibratsiyasi va sertifikatlashi, metrologiya laboratoriyalarining akkreditatsiyasi, ko'nikma va yangiliklarni tarqatish, metrologiya sohasidagi texnik muammo va vaziyatlar bilan shug'ullanish kabi metrologiya sohasidagi eng muhim masalalar bilan bog'liq qarorlar qabul qiladi.
CIPM, ulkan va o'rtacha hajmdagi standartlar to'plamlarini tuzish, standartlar bilan amalga oshirishning tashkiliy jarayonlarini belgilash, metrologiya sohasidagi eng yaxshi amaliyotlarni inkor etish va ularga oid ma'lumotlar o'zgartirish kabi vazifalarni ham bajaradi.
CIPM, xalqaro metrologiya sohasidagi samaradorlik, hamkorlik va maqsadlar o'rtasidagi aloqalarni ta'minlashga erishishda katta ahamiyatga ega bo'lgan muhim xalqaro tashkilotlardan biridir.
Xalqaro Metrologiya Tashkiloti (BIPM), metrologiya sohasidagi eng muhim xalqaro tashkilotlardan biridir. Uning asosiy vazifalari, standartlar, o'lchovlar va tarqatma xususiyatlarni ishlab chiqarish, ulardagi yangiliklarni kuzatish va o'lchov vositalarini kalibratsiya qilishni ta'minlashdir.
BIPM, 1875 yilda tashkil etilgan va sanoat mahsulotlarining o'lchov va standartlari sohasidagi xalqaro hamkorlikni rivojlantirish uchun ishlab chiqilgan bo'lib, Paris shahrida joylashgan. BIPM, Uluslararası Standart Sistemi'ni (SI) joriy etish va uning ishlashini ta'minlashda katta rol o'ynayadi. Ularning vazifalari quyidagilardan iborat:
Standartlar va o'lchovlar: BIPM, uluslararası standartlar va o'lchovlar tuzishda ishtirok etadi. Bu standartlar va o'lchovlar, barcha mamlakatlarda sanoat tashkilotlarining ishlashini harmonizatsiya qilish va sanoat mahsulotlarining sifatini ta'minlashda asosiy referens bo'lib xizmat qiladi.
Yangiliklarni kuzatish: BIPM, metrologiya sohasidagi yangiliklarni kuzatish va ularga bo'lgan talabni baholashda katta rol o'ynayadi. Ularning ustidan o'tkazilayotgan tadqiqotlar va innovatsiyalar, metrologiya sohasidagi ilgari keladigan yangiliklarni o'rganisha yordam beradi.
O'lchov vositalarini kalibratsiya qilish: BIPM, o'lchov vositalarini kalibratsiya qilish va ularga sertifikat berishda muhim xizmat ko'rsatadi. Bu, o'lchov vositalarining etiborli va to'g'ri ishlashini ta'minlash, ulardagi aniqlikni ta'minlash va sanoat mahsulotlarining sifatini nazorat qilish imkoniyatini beradi.
Ko'nikmalarni taqdim etish: BIPM, metrologiya sohasida ko'nikmalar va yo'nalishlarni taqdim etishda muhim rol o'ynayadi. Ularning tashkil etgan konferanslar, seminarlar va kurslar, metrologiya sohasidagi yangiliklar va yuqori sifatli amaliyotlarni ularga taqdim etishda xizmat qiladi.
BIPM, metrologiya sohasidagi standartlarni, kalibratsiya protseduralarini va o'lchov vositalarini boshqarishda xalqaro hamkorlikni rivojlantir
Xalqaro Metrologiya Komiteti (OIML), metrologiya sohasidagi eng muhim xalqaro tashkilotlardan biridir. OIML, sanoat mahsulotlarining o'lchov va tekshirishning obyektivligi, standartlarni ishlab chiqarish, joriy etish, kalibratsiya va sertifikatlashning tartibga solish kabi muhim masalalarda ko'rsatuvlar beradi.
OIML, 1955 yilda tashkil etilgan va Fransiyada joylashgan. Uning asosiy maqsadi, xalqaro metrologiya tizimini rivojlantirish, standartlarni harmonizatsiya qilish va metrologiya sohasidagi muammolarni yechishda katta rol o'ynashdir.
OIML, quyidagi vazifalarni bajaradi:
Standartlar va qoidalarni ishlab chiqarish: OIML, metrologiya sohasidagi standartlar, qoidalarni ishlab chiqarish va ularga bo'lgan talablar haqida ishlar bilan shug'ullanadi. Bu standartlar, xalqaro ko'rsatuvlarni tartibga solish, o'lchov vositalarining standartlariga moslashishni ta'minlash va ulardagi yangiliklarni o'rganishda muhim referens bo'lib xizmat qiladi.
Metrologiya laboratoriyalarining akkreditatsiyasi: OIML, metrologiya laboratoriyalarining akkreditatsiyasini ta'minlashda va ularga sertifikat berishda rol o'ynayadi. Ular, laboratoriyalarning kalibratsiya protseduralariga rioya qilish, kalibratsiya natijalarini aniqlik bilan hisobga olish va xalqaro qabul qilingan metodlar va standartlar bilan ishlashni ta'minlashda muhim xizmat ko'rsatadi.
Metrologiya sertifikatlarining qabul qilinishi: OIML, metrologiya sohasidagi sertifikatlar va taqdim etilgan natijalar haqida baholash va ularga qabul qilishning qoidalari va tartibini belgilaydi. Bu, xalqaro metrologiya tizimida sertifikatlanishning harmonizatsiyasini ta'minlashda va metrologiya natijalarining o'zaro solishtirilmasida muhim ahamiyatga ega bo'ladi.
va yangiliklarni tarqatish: OIML, metrologiya sohasidagi ko'nikma va yangiliklarni tarqatishda muhim rol o'ynayadi. Ularning tashkil etgan seminari va tadbirlari, metrologiya sohasidagi eng yaxshi amaliyotlarni tarqatish va ularga o'zaro almashish imkoniyatini beradi.
OIML, xalqaro metrologiya tizimining
Davlatlararo Metrologiya Tashkilotlari (NMI'lar), har bir mamlakatning metrologiya sohasidagi tizimini boshqarishda muhim rol o'ynayuvchi tashkilotlardir. NMI'lar, o'lchov vositalarini kalibratsiya qilish, standartlar va ko'nikmalarni ishlab chiqarish, sertifikatlash va metrologiya sohasidagi tadqiqotlarni amalga oshirish kabi vazifalarni bajarishda muvaffaqiyatga erishish uchun yo'riqnoma va ko'rsatuvlar taklif etishlari bilan faoliyat yuritadilar.
NMI'lar quyidagi vazifalarni bajarishda muhim rol o'ynayadilar:
Standartlar va kalibratsiya: NMI'lar, o'lchov vositalarining standartlarini ishlab chiqarish, ulardagi yangiliklarni kuzatish va o'lchov vositalarini kalibratsiya qilishni ta'minlashda muhim xizmat ko'rsatadilar. Ularning bajarishgan kalibratsiya va standartlashtirish ishlari, metrologiya sohasidagi aniqlik, to'g'rilik va to'g'ridan-to'g'ri natijalar olish imkonini beradi.
Ko'nikma va innovatsiyalar: NMI'lar, metrologiya sohasidagi yangiliklarni o'rganish, tadqiqotlarni amalga oshirish va ko'nikmalarni rivojlantirishda o'z hissalarini o'ynayadilar. Bu, metrologiya sohasidagi ilgari keladigan yangiliklarni izlash va ulardan foydalanishga yordam beradi.
Metrologiya laboratoriyalarining akkreditatsiyasi: OIML, metrologiya laboratoriyalarining akkreditatsiyasini ta'minlashda va ularga sertifikat berishda rol o'ynayadi. Ular, laboratoriyalarning kalibratsiya protseduralariga rioya qilish, kalibratsiya natijalarini aniqlik bilan hisobga olish va xalqaro qabul qilingan metodlar va standartlar bilan ishlashni ta'minlashda muhim xizmat ko'rsatadi.
Metrologiya sertifikatlarining qabul qilinishi: OIML, metrologiya sohasidagi sertifikatlar va taqdim etilgan natijalar haqida baholash va ularga qabul qilishning qoidalari va tartibini belgilaydi. Bu, xalqaro metrologiya tizimida sertifikatlanishning harmonizatsiyasini ta'minlashda va metrologiya natijalarining o'zaro solishtirilmasida muhim ahamiyatga ega bo'ladi.
Tadqiqot va nazorat: NMI'lar, metrologiya sohasidagi tadqiqotlarni amalga oshirish, nazorat qilish va ulardan kelib chiqadigan natijalarni baholashda muhim rol o'ynayadilar. Bu, metrologiya sohasidagi yangiliklarni o'rganish, standartlar va protseduralarni rivojlantirish, va xalqaro metrologiya tizimiga muvofiqlikni ta'minlashda yordam beradi.
Xalqaro hamkorlik: NMI'lar, xalqaro metrologiya tashkilotlari bilan hamkorlik qilish va ularga ko'rsatuv berishda muhim rol o'ynayadilar. Ularning hamkorligi, standartlar, kalibratsiya va sertifikatlash bo'yicha harmonizatsiya va o'zaro tan olishni ta'minlashda ahamiyatga ega bo'ladi.
NMI'lar, har bir mamlakatning metrologiya sohasidagi rivojlanishini, sanoat tashkilotlarining etiborli va to'g'ri ishlashini, standart
Metrologiya sohasida qo'shimcha xalqaro tashkilotlar, xalqaro hamkorlik va koordinatsiya tizimini rivojlantirish, standartlarni harmonizatsiya qilish, o'lchov vositalarining kalibratsiyasini ta'minlash, sertifikatlash va metrologiya sohasidagi tadqiqotlarni amalga oshirishda muhim rol o'ynayuvchi tashkilotlardir. Bu tashkilotlar orasida quyidagilarni ta'kidlash mumkin:
Uluslararası Elektrik Komisyonu (IEC): Elektrik va elektronika sohasidagi metrologiya va standartlashishga oid tashkilot. Elektrik, elektronika, energetika va kommunikatsiya sohasida standartlar va o'lchov vositalarini ishlab chiqarish, ulardagi yangiliklarni kuzatish va rivojlantirish bilan shug'ullanadi.
Uluslararası Kimya Metrologiya Enstitüsü (ICM): Kimyo sohasidagi metrologiyaga oid tashkilot. Kimyoviy materiallar, laboratoriyalarning kalibratsiyasi, kimyoviy analizlar, biyoloji metrologiya va bu sohadagi standartlar bilan shug'ullanadi.
Uluslararası Ölçüm Birliği (IMEKO): Metrologiya va o'lchov sohasidagi tadqiqotlar va ko'nikmalarni rivojlantirish, o'lchov vositalarini kalibratsiya qilish va ularda yangiliklarni amalga oshirish bilan shug'ullanadi.
Uluslararası Standartlar Tashkiloti (ISO): Barcha sohalarda standartlar va qoidalarni harmonizatsiya qilish, sertifikatlash va boshqa metrologiya sohasidagi ko'rsatuvlar bilan shug'ullanadi.
Uluslararası Telekomunikatsiya Birliği (ITU): Telekomunikatsiya sohasidagi metrologiyaga oid tashkilot. Kommunikatsiya texnologiyalari, telekommunikatsiya vositalari, radiotexnika standartlari va ularda yangiliklarni amalga oshirish bilan shug'ullanadi.
Uluslararası Ağırlık ve Ölçü Birliği (IWG): Uluslararası ticarette kullanılan ağırlık ve ölçü birimlerinin standartlaştırılması ve harmonizasyonuyla ilgilenir. Ticarette kullanılan ağırlık, ölçü ve standartlara uygunluğu sağlamak amacıyla çalışır.
Bu tashkilotlar, metrologiya sohasında standartlar, kalibrasyon, sertifikasyon, araştırmalar, yenilikler ve bilgi paylaşımı gibi konularda uluslararası iş birliğini teşvik eder ve farklı ülkeler arasında uy
ISO (International Organization for Standardization) uluslararası standartlar tashkilotidir. ISO, dünya çapında standartların geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve uygulanmasında lider bir rol oynar. Amacı, endüstri, ticaret ve hizmet sektörlerinde kalite, güvenlik, verimlilik ve sürdürülebilirlik gibi alanlarda uluslararası kabul görmüş standartları belirlemek ve teşvik etmektir.
Standartlar geliştirme: ISO, farklı sektörlerde kullanılan standartları geliştirir. Bu standartlar, ürünlerin, hizmetlerin ve süreçlerin belirli gereksinimlere uygunluğunu sağlamak için kullanılır. ISO standartları, kalite yönetimi, çevre yönetimi, bilgi güvenliği, enerji yönetimi ve daha birçok alanda mevcuttur.
Standartlar yaygınlaştırma: ISO standartlarını, uluslararası kabul görmüş belgelere dönüştürerek dünya genelinde yaygınlaştırır. Bu, ürünlerin ve hizmetlerin uluslararası pazarlarda ticaretini kolaylaştırır ve uluslararası uyumu sağlar.
Üye ülkeler arasında iş birliği: ISO, farklı ülkelerin standart kuruluşları arasında iş birliği ve bilgi paylaşımını teşvik eder. Üye ülkeler, standartların geliştirilmesine, gözden geçirilmesine ve iyileştirilmesine katkıda bulunurlar.
Teknik komitelerin oluşturulması: ISO, farklı alanlarda teknik komiteler oluşturur. Bu komiteler, belirli sektörlerde uzman olan temsilcileri bir araya getirerek standartların geliştirilmesini sağlar.
ISO'nun standartları, işletmelerin ürün ve hizmet kalitesini artırmalarına, süreçlerini iyileştirmelerine ve müşteri memnuniyetini sağlamalarına yardımcı olur. Ayrıca, uluslararası ticarette engelleri azaltır ve ticaretin kolaylaşmasını sağlar.
IEC (International Electrotechnical Commission) uluslararası elekroteknik komisyondur. Elektrik, elektronik ve ilgili teknolojilerin standartlarının geliştirilmesi ve uluslararası düzeyde kabul edilmesi konusunda liderlik yapar. Elektrikli cihazlar, elektrik enerjisi iletimi ve dağıtımı, elektronik bileşenler, endüstriyel otomasyon, radyo ve telekomünikasyon sistemleri gibi birçok alanda standartlarını belirler.
IEC'nin temel görevleri unlardır:
Standart geliştirme: IEC, elektrik ve elektronik sektöründeki standartları geliştirir. Bu standartlar, elektrikli cihazların güvenliği, performansı, uyumluluğu ve etkileşim kabiliyetini sağlamak için kullanılır. Elektrik enerjisi iletimi ve dağıtımı, enerji verimliliği, endüstriyel otomasyon, akıllı şebekeler, telekomünikasyon altyapısı gibi birçok konuda standartlar sunar.
Uluslararası uyum: IEC, elektrik ve elektronik alanında uluslararası uyumu teşvik eder. Standartları, farklı ülkelerdeki üreticilerin ve tüketicilerin aynı gereksinimlere uygun ürünler kullanmasını sağlar. Bu da ticareti kolaylaştırır ve uluslararası pazarda rekabet edebilirlik sağlar.
Teknik raporlar ve rehberlik: IEC, teknik raporlar ve rehberlikler yayınlayarak elektrik ve elektronik sektöründe en iyi uygulamaları ve yeni teknolojileri paylaşır. Bu, sektördeki ilerlemeyi teşvik eder ve teknik bilgi paylaşımını sağlar.
Üye iş birliği: IEC, farklı ülkelerden standart kuruluşları ve sektör temsilcilerini bir araya getirerek iş birliğini teşvik eder. Üyeler, standartların geliştirilmesine katkıda bulunur, teknik komitelerde yer alır ve standartların yayılmasını sağlar
IEC standartları, elektrikli cihazların güvenliği, performansı ve uyumluluğunu sağlayarak kullanıcıların ve endüstrinin güvenliğini ve kalitesini artırır. Ayrıca, farklı ülkelerdeki elektrik ve elektronik ürünlerin uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar ve küresel ticaretin kolaylaşmasına yardımcı olur.
Xulosa
Metrologiya, ishlab chiqarish va ulardagi tarmoqlar, sifat va standartlarni ta'minlash, o'lchov vositalarining kalibratsiyasini amalga oshirish va yuqori darajada aniqlikni ta'minlashda ahamiyatli tashkilotlarning mavzulari. Xalqaro metrologiya tashkilotlari, standartlar, kalibratsiya va metrologiya sohasidagi ko'rsatuvlar konusunda koordinatsiya, harmonizatsiya va tajribalarini amalga oshirish bilan shug'ullanadi. Uluslararası standartlar tashkilotlari, ishlab chiqarish sohasidagi standartlarni belgilash, harmonizatsiya qilish va ulardagi yangiliklarni o'rgatishga yo'l qo'ymoqda. Ishlab chiqarishning maqsadi, sifatni ta'minlash, sifat boshqarish va o'lchov vositalarining kalibratsiyasi orqali yuqori darajada aniqlikni ta'minlashdir. Xalqaro tashkilotlar, bu maqsadlarni amalga oshirishda katta ahamiyatga ega bo'ladi va davlatlararo metrologiya tashkilotlari bilan hamkorlik qilish yordamida standartlarni o'rnatish, o'lchov vositalarini kalibratsiya qilish va sifatni nazorat qilishda muhim bir rol o'ynayadi. Metrologiya sohasidagi xalqaro tashkilotlar, standartlar, kalibratsiya, sertifikatlash va tadqiqotlar yolu bilan ishlab chiqarishning sifatini ta'minlashda, uluslararası ticarette engelleri olib tashlashda, innovatsiyalarni oshirishda va ko'nikmalar bilan bilishn